Coğrafyanın konusu ve bölümleri 9. sınıf

Question

Coğrafya dersinde konuları anlamakta biraz zorlanıyorum. Özellikle fiziki coğrafya ile beşeri ve ekonomik coğrafya arasındaki farkları tam olarak oturtamadım. Hangi konunun hangi bölüme girdiğini karıştırıyorum.

Answer 1

Coğrafyanın Konusu

Coğrafya, insan ve doğal çevre arasındaki ilişkiyi inceleyen bir bilim dalıdır. Temel amacı, yeryüzünde meydana gelen doğal olayların dağılışını, bu olayların insan yaşamı üzerindeki etkilerini ve insanların doğal çevreyi nasıl değiştirdiğini araştırmaktır. Kısacası, "Nerede?", "Neden orada?", "Oradan nereye?" ve "Ne yapmalı?" gibi sorulara yanıt arar.

Coğrafyanın Bölümleri

Coğrafya, inceleme alanının geniş olması nedeniyle iki ana bölüme ayrılır:

1. Genel Coğrafya

Yeryüzünün tamamında veya bir bölümünde meydana gelen olayları genel olarak ve kanunlar halinde inceler. Kendi içinde ikiye ayrılır:

• Fiziki Coğrafya: Doğal çevreyi ve bu çevreyi oluşturan unsurları inceler.
  • Jeomorfoloji: Yeryüzü şekillerini (dağ, ova, plato, vadi vb.) oluşumlarını ve özelliklerini inceler.
  • Klimatoloji: İklim elemanlarını (sıcaklık, basınç, rüzgar, nem, yağış) inceleyerek Dünya'nın iklim tiplerini ve bunların dağılışını araştırır.
  • Hidrografya: Okyanuslar, denizler, göller ve akarsular gibi su kütlelerini inceler.
  • Biyocoğrafya: Bitki ve hayvan topluluklarının dağılışını ve bu dağılışı etkileyen faktörleri inceler.
• Beşeri ve Ekonomik Coğrafya: İnsan faaliyetlerini ve bu faaliyetlerin mekansal dağılışını inceler.
  • Nüfus Coğrafyası: Nüfusun dağılışı, yoğunluğu, göçler ve nüfusun yapısal özelliklerini inceler.
  • Yerleşme Coğrafyası: Kır ve kent yerleşmelerinin kuruluş yerlerini, özelliklerini ve dağılışını inceler.
  • Tarım Coğrafyası: Tarımsal faaliyetlerin türlerini ve dağılışını inceler.
  • Sanayi Coğrafyası: Sanayi tesislerinin kuruluş yerlerini ve sanayinin dağılışını inceler.
  • Turizm Coğrafyası: Turizm faaliyetlerini ve turizmi etkileyen doğal ve beşeri faktörleri inceler.
  • Ulaşım Coğrafyası: Ulaşım sistemlerini ve ağlarını inceler.

2. Yerel (Bölgesel) Coğrafya

Dünya'nın belirli bir bölgesini (kıta, ülke, bölge vb.) hem fiziki hem de beşeri ve ekonomik coğrafya özellikleriyle birlikte, bir bütün olarak inceler. Örneğin, "Türkiye Coğrafyası", "Avrupa Coğrafyası" veya "Akdeniz Bölgesi Coğrafyası" yerel coğrafyanın konusudur.

Coğrafyanın Prensipleri

Coğrafi araştırmalar dört temel prensibe dayanır:

• Dağılış (Yayılış) Prensibi: Coğrafi olayların yeryüzündeki dağılışını inceler. Coğrafyanın en temel prensibidir.
• Karşılıklı İlgi (Bağlantı) Prensibi: Doğal olaylar ile beşeri olaylar arasındaki karşılıklı ilişkiyi inceler. Örneğin, bir bölgenin iklimi ile tarım ürünleri arasındaki ilişki.
• Nedensellik (Sebep-Sonuç) Prensibi: Coğrafi olayların nedenlerini araştırır. Örneğin, "Bir bölge neden yağışlıdır?" sorusuna yanıt arar.
• Tanımlama Prensibi: Coğrafi olayların ve yerlerin özelliklerini belirterak tanımlar.

Answer 2

Coğrafyanın Konusu ve Bölümleri Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Bir coğrafyacı, aynı enlemde yer alan iki farklı bölgedeki tarım ürünleri çeşitliliğinin farklı olmasını araştırmaktadır. Bu coğrafyacı, bir bölgede narenciye tarımı yaygınken diğer bölgede tahıl tarımının yaygın olmasının nedenlerini incelemektedir. Bu araştırma, coğrafyanın hangi ana bölümünün konusuna daha çok girer?
a) Beşeri Coğrafya
b) Fiziki Coğrafya
c) Matematik Coğrafya
d) Bölgesel Coğrafya
e) Ekonomik Coğrafya

Cevap: B) Fiziki Coğrafya
Çözüm: Soruda, aynı enlemde olmalarına rağmen tarım ürünlerinin farklılık göstermesinin nedenleri araştırılmaktadır. Bu farklılığın temel nedeni, yeryüzü şekilleri, yükselti, iklim özellikleri gibi fiziki faktörlerdir. Bu nedenle araştırma Fiziki Coğrafya'nın konusuna girer.

Soru 2: Bir araştırmacı, son 20 yılda İstanbul'da yaşanan hızlı nüfus artışının, kent içi ulaşım sistemleri üzerindeki etkilerini ve bu etkilere karşı geliştirilen metro, metrobüs gibi çözüm projelerini incelemektedir. Bu çalışma, coğrafyanın hangi alt dalı kapsamında değerlendirilir?
a) Nüfus Coğrafyası
b) Yerleşme Coğrafyası
c) Ulaşım Coğrafyası
d) Siyasi Coğrafya
e) Turizm Coğrafyası

Cevap: C) Ulaşım Coğrafyası
Çözüm: Araştırmanın odağı, nüfus artışının bir sonucu olarak ortaya çıkan ulaşım sorunları ve bu sorunlara getirilen ulaşım odaklı çözümlerdir (metro, metrobüs). Bu nedenle çalışma, Beşeri Coğrafya'nın bir alt dalı olan Ulaşım Coğrafyası kapsamındadır.

Soru 3: Coğrafyanın "neden, nasıl, nerede" sorularına cevap aradığı bilinmektedir. Aşağıdaki sorulardan hangisi, coğrafyanın temel konusuna ve sorgulama yöntemine en uygun örnektir?
a) Türkiye'nin komşuları hangi ülkelerdir?
b) Ankara'nın başkent oluşunun tarihsel süreci nasıldır?
c) İzmir'de yaz turizminin gelişmesinde hangi doğal ve beşeri faktörler etkili olmuştur?
d) Dünya üzerindeki kıtaların isimleri nelerdir?
e) Bir dağın yüksekliği nasıl ölçülür?

Cevap: C) İzmir'de yaz turizminin gelişmesinde hangi doğal ve beşeri faktörler etkili olmuştur?
Çözüm: Coğrafya, olayların dağılışını (nerede) incelerken aynı zamanda bu dağılışın nedenlerini (neden) ve sonuçlarını (nasıl) araştırır. C seçeneği, bir olgunun (turizm) meydana geldiği yer (İzmir) ve onu şekillendiren hem doğal (iklim, kıyı) hem de beşeri (yatırımlar, tanıtım) faktörleri sorgulayarak coğrafyanın bütüncül yaklaşımını yansıtır.

Soru 4: Bir coğrafyacı, haritalar üzerinde yaptığı incelemelerde, Ekvator'a yakın bölgelerde yıllık sıcaklık farklarının az, kutuplara yakın bölgelerde ise fazla olduğunu gözlemlemiştir. Bu coğrafyacı, bu gözleminin nedenlerini araştırırken aşağıdaki coğrafi alt dallardan öncelikle hangisinin verilerinden yararlanmalıdır?
a) Hidrografya
b) Klimatoloji
c) Jeomorfoloji
d) Biyocoğrafya
e) Kartografya

Cevap: B) Klimatoloji
Çözüm: Sorunun konusu, Dünya üzerindeki sıcaklık dağılışını ve bu dağılışı etkileyen faktörleri (enlem) araştırmaktır. İklim bilimi anlamına gelen Klimatoloji, iklim elemanlarından biri olan sıcaklığın dağılışını ve nedenlerini inceler. Bu nedenle en doğru cevap Klimatoloji'dir.