Çözünme çökelme tepkimeleri örnekleri

Question

Bu tepkimelerde hangi maddelerin çökelek oluşturduğunu tam olarak anlayamıyorum. Özellikle iyonların birleşiminde bazen çökelek oluşurken bazen oluşmuyor, bu kuralı tam kavrayamadım. Günlük hayattan ve laboratuvardan basit örneklerle konuyu pekiştirmek istiyorum.

Answer 1

📘 Çözünme - Çökelme Tepkimeleri

Çözünme-çökelme tepkimeleri, bir çözeltideki iyonların birleşerek çözünmeyen bir katı (çökelek) oluşturduğu kimyasal tepkimelerdir. Bu tepkimeleri anlamak için, iyonların birbirleriyle nasıl etkileştiğini ve hangi koşullarda çökelek oluşturduğunu bilmek gerekir.

🧪 Tepkime Nasıl Gerçekleşir?

İki tuz çözeltisi karıştırıldığında, çözeltilerdeki anyonlar ve katyonlar yer değiştirir. Eğer oluşan yeni bileşiklerden biri suda çok az çözünüyorsa, çökelek olarak dibe çöker.

Genel tepkime formülü şu şekildedir:

AB(aq) + CD(aq) → AD(s) + CB(aq)

Burada (aq) sulu çözeltiyi, (s) ise katı çökeleği temsil eder.

📋 Çözünürlük Kuralları (Hatırlatma)

• ✅ 1. Grup elementlerinin (Li⁺, Na⁺, K⁺, Rb⁺, Cs⁺) tuzları ve amonyum iyonu (NH₄⁺) tuzları genellikle çözünür.
• ✅ Nitrat (NO₃⁻), asetat (CH₃COO⁻) ve klorat (ClO₃⁻) anyonları içeren tuzlar genellikle çözünür.
• ⚠️ Klorür (Cl⁻), bromür (Br⁻), iyodür (I⁻) içeren tuzlar çözünür, ancak Ag⁺, Pb²⁺, Hg₂²⁺ ile birleşince çökeler.
• ⚠️ Sülfat (SO₄²⁻) içeren tuzlar çözünür, ancak Ba²⁺, Sr²⁺, Pb²⁺, Ca²⁺, Ag⁺ ile birleşince çökeler.
• ❌ Hidroksit (OH⁻) içeren bileşikler çözünmez, ancak 1. Grup elementleri ve Ba²⁺, Sr²⁺ ile birleşince çözünür.
• ❌ Sülfür (S²⁻) içeren bileşikler çözünmez, ancak 1. ve 2. Grup elementleri ve amonyum ile birleşince çözünür.
• ❌ Karbonat (CO₃²⁻) ve fosfat (PO₄³⁻) içeren tuzlar çözünmez, ancak 1. Grup elementleri ve amonyum ile birleşince çözünür.

🧫 Örnek Tepkimeler ve Açıklamaları

🥛 Örnek 1: Gümüş Klorür Çökeleği

Gümüş Nitrat ve Sodyum Klorür çözeltileri karıştırıldığında:

AgNO₃(aq) + NaCl(aq) → AgCl(s) + NaNO₃(aq)

Net İyon Denklemi: Ag⁺(aq) + Cl⁻(aq) → AgCl(s)

Açıklama: 🔍 Çözünürlük kurallarına göre, gümüş klorür (AgCl) suda çok az çözünür ve beyaz bir çökelek oluşturur.

💎 Örnek 2: Baryum Sülfat Çökeleği

Baryum Klorür ve Sodyum Sülfat çözeltileri karıştırıldığında:

BaCl₂(aq) + Na₂SO₄(aq) → BaSO₄(s) + 2NaCl(aq)

Net İyon Denklemi: Ba²⁺(aq) + SO₄²⁻(aq) → BaSO₄(s)

Açıklama: 🔍 Baryum sülfat (BaSO₄), suda çözünmeyen beyaz bir katıdır. Bu tepkime, baryum iyonlarının tayininde kullanılır.

🧱 Örnek 3: Kalsiyum Karbonat Çökeleği

Kalsiyum Klorür ve Sodyum Karbonat çözeltileri karıştırıldığında:

CaCl₂(aq) + Na₂CO₃(aq) → CaCO₃(s) + 2NaCl(aq)

Net İyon Denklemi: Ca²⁺(aq) + CO₃²⁻(aq) → CaCO₃(s)

Açıklama: 🔍 Kalsiyum karbonat (CaCO₃), tebeşir ve mermerin ana bileşenidir ve suda çözünmez. Bu tepkime sudaki sertliğin giderilmesinde kullanılır.

🧪 Örnek 4: Kurşun İyodür Çökeleği

Kurşun Nitrat ve Potasyum İyodür çözeltileri karıştırıldığında:

Pb(NO₃)₂(aq) + 2KI(aq) → PbI₂(s) + 2KNO₃(aq)

Net İyon Denklemi: Pb²⁺(aq) + 2I⁻(aq) → PbI₂(s)

Açıklama: 🔍 Kurşun iyodür (PbI₂), parlak sarı renkli bir çökelektir. Bu renk değişimi tepkimenin gerçekleştiğini gösteren belirgin bir işarettir.

💡 Özet ve Pratik İpuçları

• 🎯 Bir çözünme-çökelme tepkimesinin olup olmayacağını anlamak için çözünürlük kurallarını iyi bilmek şarttır.
• 🎯 Tepkime denklemini yazdıktan sonra, net iyon denklemini yazarak asıl tepkimeyi veren iyonları net bir şekilde görebilirsin.
• 🎯 Çökeleğin fiziksel görünümü (renk, kıvam) tepkime hakkında ipucu verebilir.