📚 Cümle Türleri Tablosu
Bu ders notunda, cümleleri yükleminin yerine, türüne, anlamına ve yapısına göre sınıflandıracağız. Aşağıdaki tablo, bu konuyu anlamanıza yardımcı olacak temel bir rehber niteliğindedir.
🗂️ Cümle Türleri Sınıflandırması
- ✅ Yüklemin Yerine Göre
- ✅ Yüklemin Türüne Göre
- ✅ Anlamına Göre
- ✅ Yapısına Göre
1. ➡️ Yüklemin Yerine Göre Cümleler
- 🎯 Kurallı (Düz) Cümle: Yüklemi sonda olan cümledir.
📌 Her sabah erkenden kalkarım.
- 🎯 Devrik Cümle: Yüklemi sonda olmayan cümledir.
📌 Geliyorum hemen yanına.
2. ✍️ Yüklemin Türüne Göre Cümleler
- 🎯 Fiil Cümlesi: Yüklemi çekimli bir fiil olan cümledir.
📌 Dün akşam çok güzel uyudum.
- 🎯 İsim Cümlesi: Yüklemi ek-fiil almış bir isim soylu sözcük olan cümledir.
📌 En sevdiğim mevsim sonbahardır.
3. 💭 Anlamına Göre Cümleler
- 🎯 Olumlu Cümle: İşin, oluşun veya durumun yapıldığını/gerçekleştiğini bildiren cümledir.
📌 Yarın sınavım var.
- 🎯 Olumsuz Cümle: İşin, oluşun veya durumun yapılmadığını/gerçekleşmediğini bildiren cümledir.
📌 Bu konuyu hiç anlamadım.
- 🎯 Soru Cümlesi: Bir soru sormak veya bilgi almak için kurulan cümledir.
📌 Bu kitabı okudun mu?
- 🎯 Ünlem Cümlesi: Korku, sevinç, şaşırma, heyecan gibi duyguları ifade eden cümledir.
📌 Aman Allah'ım, yangın çıkmış!
- 🎯 Emir Cümlesi: Bir işin yapılmasını emretmek veya rica etmek için kurulan cümledir.
📌 Hemen buraya gel!
- 🎯 İstek Cümlesi: Bir dilek veya istek bildiren cümledir.
📌 Keşke hafta sonu gelebilsem.
- 🎯 Gereklilik Cümlesi: Bir işin yapılmasının gerekli olduğunu bildiren cümledir.
📌 Bu ilacı her gün içmelisin.
- 🎯 Şart Cümlesi (Koşul Cümlesi): Bir işin gerçekleşmesinin başka bir duruma bağlı olduğunu bildiren cümledir.
📌 Yağmur yağarsa, maç iptal olur.
4. 🧱 Yapısına Göre Cümleler
- 🎯 Basit Cümle: Tek yüklemi ve tek yargısı olan cümledir.
📌 Çocuklar bahçede oyun oynuyor.
- 🎯 Birleşik Cümle: İçinde fiilimsi (isim-fiil, sıfat-fiil, zarf-fiil) bulunan cümledir.
📌 Kitap okuyan çocuklar çok mutluydu. (Sıfat-fiil)
- 🎯 Sıralı Cümle: Virgül veya noktalı virgülle bağlanmış, en az iki yargı içeren cümledir. Yüklemler ayrıdır.
📌 Kapı çaldı, ben hemen açtım.
- 🎯 Bağlı Cümle: "Ve, veya, ama, fakat" gibi bağlaçlarla birbirine bağlanmış cümlelerdir.
📌 Dışarı çıkmak istiyorum ama hava çok soğuk.
💡 Not: Bir cümleyi incelerken bu dört farklı açıdan (yer, tür, anlam, yapı) aynı anda değerlendirebilirsin. Örneğin, "Yarın erken kalkmalıyım." cümlesi; kurallı, fiil, olumlu ve basit bir cümledir.
