Dengelenmemiş Kuvvet Nedir?
Bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır değilse, yani kuvvetler birbirini dengelemiyorsa, buna dengelenmemiş kuvvet denir. Dengelenmemiş kuvvet, bir cismin hareket durumunu değiştirir. Bu, duran bir cismi hareket ettirebilir, hareketli bir cismi durdurabilir, hızını veya yönünü değiştirebilir.
Günlük Hayattan Dengelenmemiş Kuvvet Örnekleri
- Hareket Eden Bir Araba: Bir araba yola çıktığında, motorun ürettiği itme kuvveti, sürtünme kuvvetinden ve hava direncinden daha büyüktür. Bu dengelenmemiş kuvvet, arabanın hızlanmasına neden olur.
- Frene Basılan Bisiklet: Bisikletle giderken frene bastığınızda, frenlerin uyguladığı sürtünme kuvveti, bisikletin ileri hareket etme eğiliminden (eylemsizlik) daha büyük hale gelir. Bu dengelenmemiş kuvvet bisikletin yavaşlayıp durmasına sebep olur.
- Havaya Atılan Top: Topu havaya fırlattığınızda, elinizin uyguladığı kuvvet topa etki eden yer çekimi kuvvetinden büyüktür. Bu, topun yukarı doğru hızlanmasını sağlar. İnerken ise yer çekimi kuvveti, hava direncinden büyük olduğu için bu sefer aşağı yönde bir dengelenmemiş kuvvet oluşur ve top hızlanarak yere düşer.
- Çekmeceyi Açmak: Sıkışmış bir çekmeceyi açmaya çalıştığınızda, ilk başta uyguladığınız çekme kuvveti, çekmecenin sürtünme kuvvetini yenemez (kuvvetler dengelidir, çekmece hareket etmez). Daha fazla kuvvet uyguladığınızda, çekme kuvvetiniz sürtünme kuvvetinden büyük hale gelir (dengelenmemiş kuvvet) ve çekmece aniden hareket eder.
- Viraja Giren Araba: Düz yolda sabit hızla giden bir araba, viraja girdiğinde yolun tekerleklere uyguladığı merkezcil kuvvet, arabanın düz gitme eğilimini yener. Bu, yön değişikliğine neden olan bir dengelenmemiş kuvvettir.
Özet
Dengelenmemiş kuvvetler, cisimlerde ivmelenmeye yol açar. Bu ivmelenme, hızlanma, yavaşlama veya yön değiştirme şeklinde olabilir. Yukarıdaki tüm örneklerde, cismin üzerindeki net kuvvet sıfır olmadığı için hareket durumu değişmiştir.
