Günlük hayatımızın vazgeçilmezi olan deterjanlar, kir ve yağları temizlemek için tasarlanmış kimyasal veya biyolojik ürünlerdir. Sabunun modern ve gelişmiş halidir diyebiliriz. Ancak deterjanlar, sabunların aksine, sert sularda bile köpürme ve temizleme özelliğini kaybetmezler. Bu onları ev ve endüstriyel temizlikte en etkili seçenek haline getirir.
Bir deterjanın etki etmesini sağlayan en önemli bileşenler yüzey aktif maddeleridir (sürfaktanlar). Bu moleküllerin bir ucu suyu seven (hidrofilik), diğer ucu ise yağ ve kiri seven (hidrofobik) yapıdadır. Temizlik esnasında hidrofobik uçlar kire yapışır, hidrofilik uçlar ise suya tutunur. Bu sayede kir, yüzeyden ayrılarak su içinde küçük parçacıklar (misel) halinde hapsolur ve durulama ile uzaklaştırılır.
Modern bir deterjan sadece sürfaktanlardan ibaret değildir. Performansını artıran birçok bileşen içerir:
Kullanım amacına ve formülasyonuna göre çeşitlenirler:
Deterjanlar hayatı kolaylaştırsa da, fosfat ve bazı agresif kimyasalları içeren formüller su kaynaklarında ötrofikasyona (aşırı alg üremesi) neden olabilir. Bu nedenle:
Sonuç olarak deterjan, basit bir temizlik malzemesinden öte, kimya mühendisliğinin günlük hayattaki en başarılı uygulamalarından biridir. Doğru ve bilinçli kullanıldığında hem hijyen sağlar hem de çevresel etkisi minimize edilebilir.
