Disakkaritlerin özellikleri

Question

Disakkaritlerin yapısını ve canlılar için önemini tam olarak anlayamadım. Özellikle glikozit bağı oluşumu sırasında su açığa çıkması (dehidrasyon sentezi) kafamı karıştırıyor. Ayrıca hangi disakkaritin hangi monomerlerden oluştuğunu sürekli karıştırıyorum.

Answer 1

Disakkaritlerin Genel Özellikleri

Disakkaritler, iki monosakkarit biriminin bir araya gelmesiyle oluşan karbonhidratlardır. "Çift şeker" olarak da adlandırılırlar. Genel formülleri C₁₂H₂₂O₁₁ şeklindedir.

1. Yapısal Özellikler

• İki monosakkarit, glikozit bağı adı verilen bir bağ ile birleşir.
• Bu bağ, bir monosakkaritin anomerik karbonu (indirgeyici uç) ile diğer monosakkaritin herhangi bir karbonundaki hidroksil grubu (-OH) arasında kurulur.
• Bağ oluşumu sırasında bir molekül su (dehidrasyon sentezi) açığa çıkar. Tepkimenin genel formülü şu şekildedir:

  C₆H₁₂O₆ + C₆H₁₂O₆ → C₁₂H₂₂O₁₁ + H₂O

2. Fiziksel ve Kimyasal Özellikler

• Genellikle suda çözünürler ve tatlı bir tada sahiptirler.
• Disakkaritlerin indirgeyici olup olmaması, glikozit bağının kurulduğu karbon atomlarına bağlıdır.
  • İndirgeyici Disakkaritler: Eğer bağ, birinci monosakkaritin anomerik karbonu ile ikinci monosakkaritin anomerik olmayan bir karbonu (genellikle 4. veya 6. karbon) arasında kurulmuşsa, ikinci şekerin serbest anomerik karbonu kalır. Bu serbest uç, Tollens, Benedict veya Fehling çözeltileri gibi indirgeyici ajanlarla tepkimeye girebilir. Maltoz ve Laktoz indirgeyici disakkaritlere örnektir.
  • İndirgemeyen Disakkaritler: Eğer bağ her iki monosakkaritin de anomerik karbonları arasında kurulmuşsa, serbest anomerik karbon kalmaz ve disakkarit indirgeyici özellik göstermez. Sükroz (çay şekeri) bu grubun en bilinen örneğidir.

3. Sindirim ve Hidroliz

Disakkaritler, vücudumuzda kullanılmak üzere monosakkaritlerine ayrılırlar. Bu işleme hidroliz denir ve bir su molekülünün bağa katılmasıyla gerçekleşir. Hidroliz, spesifik enzimler tarafından katalize edilir.

C₁₂H₂₂O₁₁ + H₂O → C₆H₁₂O₆ + C₆H₁₂O₆

4. Önemli Disakkarit Örnekleri ve Özellikleri

• Sükroz (Sakkaroz):
  • Halk arasında "çay şekeri" olarak bilinir.
  • Glikoz + Fruktoz'dan oluşur.
  • İndirgemeyen bir disakkarittir.
  • Bitkilerde, özellikle şeker kamışı ve şeker pancarında bol miktarda bulunur.
  • Sindirimi sükraz enzimi ile gerçekleşir.
• Laktoz:
  • "Süt şekeri" olarak bilinir.
  • Glikoz + Galaktoz'dan oluşur.
  • İndirgeyici bir disakkarittir.
  • Sadece memeli hayvanların sütünde bulunur.
  • Sindirimi laktaz enzimi ile gerçekleşir. Laktaz eksikliği "laktoz intoleransına" yol açar.
• Maltoz:
  • "Arpa şekeri" olarak bilinir.
  • Glikoz + Glikoz'dan oluşur.
  • İndirgeyici bir disakkarittir.
  • Nişastanın sindirimi veya enzimatik parçalanması sırasında oluşan bir ara üründür.
  • Bira yapımında ve maltlı gıdalarda bulunur.