Divan-ı Hümayun, Osmanlı İmparatorluğu'nda devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı en yüksek kuruldur. Bugünkü Bakanlar Kurulu'na benzer bir işleve sahipti. Devletin siyasi, idari, mali ve askeri tüm önemli meseleleri burada tartışılır ve padişah adına karara bağlanırdı.
Divan, seçkin devlet adamlarından oluşurdu. İşte bu üyeler ve görevleri:
Divan'ın başkanı konumundaydı. Ancak Fatih Sultan Mehmet'ten sonra padişahlar divan toplantılarını bir perde arkasından izlemeye başlamış, başkanlık görevi Sadrazam'a geçmiştir.
Padişahtan sonraki en yetkili kişi ve hükümetin başıydı. Padişahın mührünü taşırdı. Günümüzdeki Başbakan'a denk gelir.
Sadrazama yardımcı olan, tecrübeli devlet adamlarıydı. Sayıları zamanla değişirdi. Bugünkü devlet bakanları gibi düşünülebilir.
Divan'ın yargıdan sorumlu üyeleriydi. Anadolu ve Rumeli Kazaskeri olmak üzere iki taneydiler. Kadı ve müderrislerin (hâkim ve profesör) atamalarını yaparlardı.
Devletin maliye işlerinden sorumlu bakanlardı. Anadolu ve Rumeli Defterdarı olarak ikiye ayrılırlardı. Devletin gelir ve giderlerini denetler, bütçeyi hazırlarlardı.
Çok önemli bir görevi vardı: Padişahın tuğrasını (imzasını) çekmek. Ayrıca toprak kayıtlarını (tapu defterleri) tutar ve dirlik (tımar) dağıtımını yapardı.
Donanmanın başkomutanı ve denizcilikten sorumlu bakan. İstanbul'da olduğu zamanlarda Divan toplantılarına katılırdı.
Divan'a 16. yüzyıldan itibaren danışman olarak katılmaya başladı. Devletin en yüksek din ve hukuk bilginiydı. Alınan kararların İslam dinine uygun olup olmadığı konusunda görüş bildirirdi (fetva). Ancak oy kullanmazdı.
📌 Not: 19. yüzyılda II. Mahmut döneminde gerçekleştirilen yeniliklerle (1826) Divan-ı Hümayun'un yerini Nazırlıklar (Bakanlıklar) ve Meclis-i Vükela (Bakanlar Kurulu) almıştır.
