# 📚 Ders Notu: Ek Fiilin 1. Görevi (İsmi Yüklem Yapma)
🎯 Konuya Giriş: Ek Fiil Nedir?
Ek fiil, isim soylu kelimeleri yüklem yapmak veya basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapmak için kullanılan "-idi, -imiş, -ise, -dir" ekleridir. Bu ders notunda, ek fiilin en temel ve en yaygın kullanımı olan "isim soylu kelimeleri yüklem yapma" görevini detaylıca öğreneceğiz.
✨ Ek Fiilin 1. Görevi: İsmi Yüklem Yapma
Ek fiil, isim soylu kelimelere (isim, sıfat, zamir, zarf) eklenerek onları yüklem görevinde kullanmamızı sağlar. İsim cümleleri bu şekilde oluşturulur.
📖 Temel Kural:
İsim soylu kelime + Ek fiil (-idi, -imiş, -ise, -dir) = Yüklem
🔍 Ek Fiilin Dört Kipi ve Örnekler:
1. 🕰️ -idi Eki (Görülen/Öğrenilen Geçmiş Zaman)
- Öğrenciydi → (Öğrenci + idi)
- Mutluydu → (Mutlu + idi)
- Buradaydı → (Burada + idi)
Cümle Örneği: "Dünkü maç çok heyecanlıydı." (Heyecanlı + idi)
2. 🧠 -imiş Eki (Duyulan/Öğrenilen Geçmiş Zaman)
- Doktormuş → (Doktor + imiş)
- Güzelymiş → (Güzel + imiş)
- Oymuş → (O + imiş)
Cümle Örneği: "Yeni aldığı ev çok büyükmüş." (Büyük + imiş)
3. ❓ -ise Eki (Şart Kipi)
- Hastaysa → (Hasta + ise)
- Öğretmense → (Öğretmen + ise)
- Buysa → (Bu + ise)
Cümle Örneği: "Bu kitap seninse alabilir miyim?" (Senin + ise)
4. ✅ -dir Eki (Geniş Zaman veya Kesinlik Anlamı)
Not: Günlük konuşmada çoğu zaman düşer, yazı dilinde vurgu için kullanılır.
- Önemlidir → (Önemli + dir)
- Öğrencidir → (Öğrenci + dir)
- Ordadır → (Orda + dır)
Cümle Örneği: "Planlı çalışmak başarının anahtarıdır." (Anahtarı + dır)
⚠️ Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar (Önemli Uyarılar!)
- 🚨 Kaynaştırma Harfleri: Ek fiil, ünlüyle biten bir kelimeye gelirse "y, ş, s, n" kaynaştırma harflerini alır.
- Çalışkan + idi → Çalışkandı (n kaynaştırma harfi)
- Temiz + imiş → Temizmiş (y kaynaştırma harfi - "y" düşmüş, sadece ünsüz uyumu kalmış)
- 🚨 Ünlü Uyumları: Ek fiil ekleri büyük ve küçük ünlü uyumuna uyar.
- İyi + idi → İyiydi
- Kötü + imiş → Kötüymüş
- 🚨 Ek Fiilin Düşmesi: "-dir" eki ve bazen "-idi" eki konuşma dilinde düşebilir. "O çok akıllı." cümlesinde aslında "akıllıdır" yüklemidir.
📊 Özet Tablo
Aşağıdaki tablo, ek fiilin ismi yüklem yaparken aldığı halleri özetler:
| İsim Soylu Kelime | Eklenen Ek Fiil | Oluşan Yüklem | Anlamı |
| "öğretmen" | -idi | öğretmendi | geçmişte öğretmendi |
| "güzel" | -imiş | güzelmiş | sonradan öğrenildi, güzelmiş |
| "hasta" | -ise | hastaysa | şart, eğer hastaysa |
| "cevap" | -dir | cevaptur | genellik/kesinlik, cevaptır |
✅ Pratik İpuçları ve Alıştırma Fikirleri
- 🔎 Bir cümlede yüklemi bulun. Eğer yüklem isim soylu bir kelimeyse ve bir zaman veya şart anlamı varsa, mutlaka ek fiil almıştır.
- ✍️ Basit isim cümleleri yazın ve her birini ek fiilin dört farklı kipiyle çekimleyin.
- Örnek: "Bu ev büyük." → Büyüktü, büyükmüş, büyükse, büyüktür.
- 🤔 Ek fiilin olumsuzunu yapmayı unutmayın: "değil" kelimesiyle yapılır.
- Öğrenciydi → Öğrenci değildi.
- Zenginmiş → Zengin değilmiş.
Bu görev, ek fiilin olmazsa olmaz işlevidir. İsim cümlelerinin temelini oluşturduğu için iyi öğrenilmesi, dil bilgisi analizlerinde büyük kolaylık sağlayacaktır. Bir sonraki derste, ek fiilin 2. görevi olan "basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapma" konusunu işleyeceğiz.
