Türkçede emir kipi, bir eylem yapılmasını başkasına buyurmak, rica etmek veya tavsiye etmek için kullanılır. Bu kipin en önemli özelliği, diğer kiplerin aksine, kendine özgü bir ek almamasıdır. Bu nedenle "Emir kipi eki (eki yoktur)" şeklinde ifade edilir.
Emir Kipinin Kullanımı
Emir kipi, fiilin kök veya gövdesine kişi ekleri getirilerek oluşturulur. Ancak bu ekler, genellikle bildirme kiplerinde kullandığımız şahıs eklerinden farklıdır. Emir kipinin çekimi şahıslara göre değişiklik gösterir.
- 2. Tekil Kişi (Sen): Fiilin köküne hiç ek gelmez. Bu, saf emir halidir.
- gel (Gel!)
- oku (Oku!)
- yaz (Yaz!)
- 3. Tekil Kişi (O): Fiile -sın / -sin eki getirilir.
- 1. Çoğul Kişi (Biz): Fiile -alım / -elim eki getirilir. Bu, "birlikte yapalım" anlamındaki teklif kipidir.
- 2. Çoğul Kişi (Siz): Fiile -ın / -in, -ınız / -iniz eklerinden biri getirilir. İkinci şekil (-ınız/-iniz) daha kibar veya resmi bir ifadedir.
- gelin / geliniz
- okuyun / okuyunuz
- yazın / yazınız
- 3. Çoğul Kişi (Onlar): Fiile -sınlar / -sinler eki getirilir.
- gelsinler
- okusunlar
- yazsınlar
Önemli Uyarılar
- Emir kipinin 1. tekil şahısı (ben) yoktur. Bir kişi kendine emir veremez.
- 2. tekil kişide (sen) fiil kökü olduğu gibi kullanılır. Bu, emir kipinin "eki olmaması" kuralının en net görüldüğü yerdir.
- Olumsuz emir yapılırken fiilin başına "me/ma" olumsuzluk eki getirilir. Örneğin: gelme, okuma, yazma.
Sonuç olarak, emir kipi bir "kip eki" olmadan, doğrudan fiil kökü ve şahıs ekleriyle oluşturulur. Bu nedenle dilbilgisinde "Emir Kipinin Eki Yoktur" kuralı geçerlidir.
