# 📜 Erzurum ve Sivas Kongreleri: Tarihi Yol Ayrımının Detaylı Karşılaştırması
🎯 İki Kongre, Bir Amaç: Milli Mücadele’nin İki Önemli Halkası
Kurtuluş Savaşı’nın örgütlenme döneminde toplanan Erzurum Kongresi ve Sivas Kongresi, milli iradenin teşkilatlanmasında birbirini tamamlayan iki kritik adımdır. Her ikisi de “milli egemenlik” ve “tam bağımsızlık” fikrinin somutlaştığı platformlar olmuş, ancak kapsam, katılım, aldığı kararlar ve tarihsel etki bakımından önemli farklılıklar taşımıştır. Bu yazıda, bu iki temel kongreyi karşılaştırmalı olarak inceleyeceğiz.
📅 Kongrelerin Temel Bilgileri
- 🏛️ Erzurum Kongresi: 23 Temmuz - 7 Ağustos 1919 | Erzurum
- 🏛️ Sivas Kongresi: 4 - 11 Eylül 1919 | Sivas
🔍 Temel Farklar: Karşılaştırmalı Analiz
1. 📢 Toplanma Amacı ve Kapsamı
- 🎯 Erzurum Kongresi: Bölgesel bir karakter taşır. Amacı, Doğu Anadolu’daki altı vilayetin (Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Sivas) Ermeni tehdidine karşı savunulmasını örgütlemek ve bölgenin bütünlüğünü sağlamaktı. Kongre, “Şarkî Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti”nin girişimiyle toplanmıştır.
- 🌍 Sivas Kongresi: Ulusal bir niteliktedir. Tüm yurttan delegelerin katılımı amaçlanmış, ülkenin bütününü ilgilendiren kararlar alınmıştır. Amacı, yerel cemiyetleri tek çatı altında toplamak ve tüm millete seslenen bir mücadele stratejisi belirlemektir.
2. 👥 Katılım ve Temsil
- 👥 Erzurum Kongresi: Katılım daha sınırlıdır. Çoğunlukla Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgesinden 56 delege katılmıştır. İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletleri kongreyi bölgesel bir hareket olarak görme eğilimindeydi.
- 🤝 Sivas Kongresi: Katılım daha geniş ve temsili gücü daha yüksektir. Ülkenin farklı bölgelerinden gelen 38 delege ile toplanmıştır. “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” bu kongrede kurularak, tüm yerel direniş örgütleri tek bir ulusal çatı altında birleştirilmiştir.
3. 📜 Alınan Tarihi Kararlar ve Vurgular
🔄 Benzer Kararlar (İkisinde de alındı):
- ✅ Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz.
- ✅ Manda ve himaye kabul edilemez. (İlk kez Erzurum’da açıkça reddedilmiştir.)
- ✅ Milli iradeyi hâkim kılmak esastır.
- ✅ İstanbul Hükümeti’nin baskısı altında alınan kararlar geçersizdir.
⚡ Sivas Kongresi’ne Özgü Önemli Kararlar ve Gelişmeler:
- 🏛️ Tüm yerel cemiyetler, “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında birleştirildi. Bu, merkezi otoriteyi güçlendiren en kritik adımdır.
- 📰 İrade-i Milliye gazetesinin çıkarılmasına karar verildi. Bu, Milli Mücadele’nin resmi yayın organı olacaktı.
- 👨💼 Mustafa Kemal Paşa, Erzurum’da seçildiği “Heyet-i Temsiliye” (Temsil Heyeti) başkanlığına Sivas’ta tekrar seçildi ve bu heyet artık tüm yurdu temsil eder hale geldi.
- ⚖️ Kongre, İstanbul Hükümeti ile tüm resmi ilişkileri kestiğini ilan etti, adeta alternatif bir merkez haline geldi.
4. 🏆 Tarihsel Önem ve Etki
- 📍 Erzurum Kongresi: İlk kez milli sınırlardan, milli egemenlikten ve manda reddinden bahseden ilk belge (Erzurum Beyannamesi) burada yayımlandı. “Milli Mücadele’nin temel ilkelerinin ve programının taslağı” burada çizildi. Mustafa Kemal’in sivil olarak liderliğinin öne çıktığı ilk büyük meclistir.
- 🚀 Sivas Kongresi: Erzurum’da çizilen program tüm ulusa mal edildi ve hayata geçirilmek üzere örgütlendi. Dağınık güçler birleştirilerek, İstanbul’a karşı Anadolu’da tek ve meşru otorite haline gelindi. TBMM’nin açılmasına giden yolun son ve en önemli hazırlık aşamasıdır. “Fikir Erzurum’da doğdu, Sivas’ta olgunlaştı ve tüm yurda yayıldı.” denilebilir.
📊 Özet Tablo: Hızlı Bakış
| Özellik | Erzurum Kongresi | Sivas Kongresi |
| Kapsam | Bölgesel (Doğu Vilayetleri) | Ulusal (Tüm Yurt) |
| Temel Katkı | İlkelerin Belirlenmesi | Örgütlenmenin ve Birliğin Sağlanması |
| En Önemli Karar | Manda ve Himaye’nin Reddi | Cemiyetlerin Tek Çatıda Birleştirilmesi |
| Heyet-i Temsiliye | Kuruldu (Bölgesel Temsil) | Tüm Yurdu Temsil Eder Hale Geldi |
| Tarihsel Rolü | Program Taslağı | Uygulama ve Meşruiyet Kazanma |
💎 Sonuç
Erzurum Kongresi, Milli Mücadele’nin fikir ve ruh manifestosu iken; Sivas Kongresi, bu fikri ulusal ölçekte teşkilatlandıran ve siyasi bir güce dönüştüren operasyonel merkez olmuştur. Biri diğerinin alternatifi değil, aksine birbirini tamamlayan iki zaruri aşamadır. Sivas Kongresi, Erzurum’da atılan tohumun filizlenip boy verdiği yerdir. Bu iki kongre, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş felsefesinin ve “Milli Hakimiyet” ilkesinin temel taşlarını oluşturmuştur.
