Fiilde kişi (Şahıs) ekleri nelerdir

Question

Fiil köklerine gelerek işi kimin yaptığını belirten ekleri tam olarak ayırt edemiyorum. Özellikle 1. çoğul kişi eki olan "-iz" ile 2. tekil kişi eki olan "-sin" eklerinin kullanımını karıştırıyorum. Bu eklerin hangi şahıslara denk geldiğini netleştirmek istiyorum.

Answer 1

📚 Fiilde Kişi (Şahıs) Ekleri Nedir?

Fiilde kişi ekleri, bir fiilin cümlede kim tarafından yapıldığını belirten eklerdir. Bu ekler, fiilin sonuna gelerek işi, oluşu veya hareketi gerçekleştiren kişiyi gösterir. Türkçede üç tekil, üç çoğul olmak üzere toplam altı kişi vardır ve her biri için farklı ekler kullanılır.

👥 Kişi Zamirleri ve Ekler

Öncelikle kişi zamirlerini hatırlayalım:

• 🗣️ Ben (1. Tekil Kişi)
• 🗣️ Sen (2. Tekil Kişi)
• 🗣️ O (3. Tekil Kişi)
• 👥 Biz (1. Çoğul Kişi)
• 👥 Siz (2. Çoğul Kişi)
• 👥 Onlar (3. Çoğul Kişi)

🔍 Fiil Kişi Ekleri Tablosu

Aşağıdaki tabloda, gel- fiilinin şimdiki zaman kipine (-iyor) göre kişi eklerini inceleyelim:

• ✅ Ben geliyorum (1. Tekil Kişi Eki: -um, -ım, -im, -üm)
• ✅ Sen geliyorsun (2. Tekil Kişi Eki: -sun, -sin)
• ✅ O geliyor (3. Tekil Kişi Eki: Ek yok!)
• ✅ Biz geliyoruz (1. Çoğul Kişi Eki: -uz, -üz, -ız, -iz)
• ✅ Siz geliyorsunuz (2. Çoğul Kişi Eki: -sunuz, -siniz)
• ✅ Onlar geliyorlar (3. Çoğul Kişi Eki: -lar, -ler)

💡 Önemli Kurallar ve Uyarılar

• 📌 3. Tekil Kişi (O) için fiile hiçbir kişi eki eklenmez. Fiil sadece kip eki ile kullanılır. (Örn: O gel-di, O yaz-acak)
• 📌 Kişi ekleri, fiile eklenen kip eklerinden hemen sonra gelir. Yapı: Fiil Kökü + Kip Eki + Kişi Eki
• 📌 Kişi ekleri, ünlü uyumlarına (büyük ünlü uyumu) uyar. Bu nedenle "-um, -ım, -im, -üm" gibi dört farklı şekli olabilir.
• 🎯 2. Çoğul Kişi Eki (-siniz) aynı zamanda kibarlık (resmiyet) ifade etmek için 2. tekil kişiye (Siz) hitap ederken de kullanılır. Örneğin; "Siz geliyorsunuz" cümlesi, karşımızdaki tek bir kişi olsa bile saygı ifadesi olarak kullanılır.

🧩 Örneklerle Pekiştirelim

Sev- fiilini geniş zamanda (-r) çekimleyelim:

• ➡️ Ben severim
• ➡️ Sen seversin
• ➡️ O sever
• ➡️ Biz severiz
• ➡️ Siz seversiniz
• ➡️ Onlar severler

Yaz- fiilini gelecek zamanda (-acak) çekimleyelim:

• ➡️ Ben yazacağım (Not: -acak eki, ünsüz yumuşaması ile -acağ'a dönüşmüştür)
• ➡️ Sen yazacaksın
• ➡️ O yazacak
• ➡️ Biz yazacağız
• ➡️ Siz yazacaksınız
• ➡️ Onlar yazacaklar

🎯 Kısa Bir Özet

• ✅ Fiilde kişi, işi yapanı belirtir.
• ✅ 6 kişi vardır (3'ü tekil, 3'ü çoğul).
• ✅ Kişi ekleri, kip eklerinden sonra gelir.
• ✅ 3. tekil kişide (O) kişi eki yoktur.
• ✅ Kişi ekleri ünlü uyumuna uyar.