🎭 Fiiller (Eylemler) Nedir?
Fiiller, diğer adıyla eylemler, cümlelerin temel yapı taşlarından biridir. Bir işi, oluşu, hareketi veya durumu ifade ederler. Fiiller sayesinde cümleler anlam kazanır ve iletişim mümkün olur.
🏃 Fiillerin Anlam Özellikleri
- 🏃 İş (Kılış) Fiilleri: Bir öznenin kendi isteğiyle yaptığı işleri ifade eder. Bu fiillerde öznenin bir çabası söz konusudur.
Örnek: Okumak, yazmak, çizmek, kırmak, yapmak.
- ⏳ Oluş Fiilleri: Öznenin iradesi dışında gerçekleşen değişimleri ifade eder. Bu fiillerde zaman içinde kendiliğinden bir değişim söz konusudur.
Örnek: Büyümek, yaşlanmak, sararmak, solmak, paslanmak.
- 🧘 Durum Fiilleri: Öznenin içinde bulunduğu hali veya durumu ifade eder. Bu fiillerde bir süreklilik söz konusudur.
Örnek: Uyumak, oturmak, susmak, beklemek, dinlenmek.
⏰ Fiillerde Zaman (Kip)
Fiiller, zaman ve anlam özelliklerine göre çeşitli kiplere girerler. Kipler, fiilin ne zaman ve nasıl gerçekleştiğini belirtir.
- ☀️ Haber (Bildirme) Kipleri: Fiilin gerçekleştiği zamanı kesin olarak belirtir.
- 🕰️ Geçmiş Zaman:
- Görülen (Belirli) Geçmiş Zaman: Fiilin gerçekleştiği anı gördüğümüz veya kesin olarak bildiğimiz durumlarda kullanılır. Örnek: Geldi, gitti, yaptı.
- 👂 Duyulan (Belirsiz) Geçmiş Zaman: Fiilin gerçekleştiği anı başkasından duyduğumuz veya kesin olarak bilmediğimiz durumlarda kullanılır. Örnek: Gelmiş, gitmiş, yapmış.
- ⏳ Şimdiki Zaman: Fiilin şu anda gerçekleşmekte olduğunu belirtir. Örnek: Geliyor, gidiyor, yapıyor.
- ➡️ Gelecek Zaman: Fiilin gelecekte gerçekleşeceğini belirtir. Örnek: Gelecek, gidecek, yapacak.
- 🔄 Geniş Zaman: Fiilin her zaman gerçekleştiğini veya genel bir alışkanlığı ifade eder. Örnek: Gelir, gider, yapar.
- 💡 Dilek (Tasarlama) Kipleri: Fiilin gerçekleşmesiyle ilgili bir dileği, isteği veya gerekliliği ifade eder.
- ❗ Gereklilik Kipi: Fiilin yapılması gerektiğini belirtir. Örnek: Gelmeli, gitmeli, yapmalı.
- 🌟 Şart Kipi: Fiilin gerçekleşmesinin bir şarta bağlı olduğunu belirtir. Örnek: Gelse, gitse, yapsa.
- 🙏 İstek Kipi: Fiilin yapılmasının istendiğini belirtir. Örnek: Gele, gide, yapa. (Günümüzde pek kullanılmaz.)
- ✍️ Emir Kipi: Fiilin yapılmasının emredildiğini belirtir. Örnek: Gel, git, yap.
👤 Fiillerde Kişi (Şahıs)
Fiiller, kimin yaptığını veya kimin etkilendiğini belirten kişi ekleri alırlar. Bu ekler, fiilin öznesi hakkında bilgi verir.
- 🙋 1. Tekil Şahıs: Ben (gel-di-m, git-ti-m, yap-tı-m)
- 🙋♀️ 2. Tekil Şahıs: Sen (gel-di-n, git-ti-n, yap-tı-n)
- 🙋♂️ 3. Tekil Şahıs: O (gel-di, git-ti, yap-tı)
- 🙋♂️🙋♀️ 1. Çoğul Şahıs: Biz (gel-di-k, git-ti-k, yap-tı-k)
- 🙋♀️🙋♂️ 2. Çoğul Şahıs: Siz (gel-di-niz, git-ti-niz, yap-tı-nız)
- 🙋♂️🙋♀️🙋 3. Çoğul Şahıs: Onlar (gel-di-ler, git-ti-ler, yap-tı-lar)
➖ Fiillerde Olumsuzluk
Fiillerin olumsuz şekilleri, fiilin anlamının zıttını ifade eder. Olumsuzluk eki "-me / -ma" dır.
- ✅ Olumlu: Geliyorum, gidiyorum, yapıyorum.
- ❌ Olumsuz: Gelmiyorum, gitmiyorum, yapmıyorum.
❓ Fiillerde Soru
Fiillerin soru şekilleri, bir soru cümlesi oluşturmak için kullanılır. Soru eki "-mi / -mı / -mu / -mü" dür ve fiilden ayrı yazılır.
- ✅ Düz Cümle: Geliyorsun, gidiyorsun, yapıyorsun.
- ❓ Soru Cümlesi: Geliyor musun? Gidiyor musun? Yapıyor musun?
