# 📚 DERS NOTU: Gereksiz Sözcük Kullanımı (Pleonazm)
🎯 Konu: Anlatım Bozuklukları - Gereksiz Sözcük Kullanımı
Bu ders notunda, anlatım bozuklukları içinde önemli bir yer tutan "gereksiz sözcük kullanımı" konusunu ele alacağız. Konuyu tanımlayacak, türlerini sınıflandıracak ve bolca örnekle pekiştireceğiz.
📖 Tanım: Gereksiz Sözcük Nedir?
Gereksiz sözcük kullanımı, bir cümlede anlamı diğer bir sözcük veya ek tarafından zaten karşılanan, dolayısıyla cümleden çıkarıldığında anlamda daralma, bozulma olmayan, sadece fazlalık yaratan sözcüklerin kullanılmasıdır. Edebiyatta ve dil biliminde bu duruma pleonazm da denir.
⚠️ Gereksiz Sözcük Kullanımının Neden Olduğu Sorunlar
- 🔄 Anlatımda Tekrar: Aynı anlama gelen sözcüklerin art arda kullanılması.
- 📈 Şişirme: Cümleyi gereksiz yere uzatmak, özü uzaklaştırmak.
- 🎭 Estetik Kaybı: Duruluk ve akıcılık ilkesinin zedelenmesi.
- 🧠 Anlam Karışıklığı: Okuyucuda/ dinleyicide dikkat dağınıklığı.
🔍 Gereksiz Sözcük Türleri ve Örnekleri
1. 🗣️ Eş/Yakın Anlamlı Sözcüklerin Birlikte Kullanılması
Anlamları aynı veya birbirine çok yakın olan sözcüklerin aynı cümlede kullanılmasıdır.
- Yanlış: Onun şaşkın ve hayret dolu bakışları vardı. ("Şaşkın" ve "hayret" aynı anlamdadır.)
- Doğru: Onun şaşkın bakışları vardı. veya Onun hayret dolu bakışları vardı.
- Yanlış: Bu eski ve köhne binayı restore edecekler. ("Eski" ve "köhne" yakın anlamlıdır.)
2. 📝 Bir Sözcüğün Anlamının Diğer Sözcükte veya Ekte Zaten Bulunması
Bir sözcüğün taşıdığı anlam, cümledeki başka bir sözcük veya yapım/çekim eki tarafından zaten veriliyorsa, o sözcük gereksizdir.
- Yanlış: Yaklaşık üç yıl civarında bir süre kaldık. ("Yaklaşık" ve "civarında" aynı anlamı verir.)
- Doğru: Yaklaşık üç yıl kaldık. veya Üç yıl civarında bir süre kaldık.
- Yanlış: Bu sorunu birlikte iş birliği yaparak çözelim. ("Birlikte" anlamı "iş birliği" içinde vardır.)
3. 🔄 Yardımcı Eylemle Yapılan Gereksizlikler
İsim soylu bir sözcüğün, anlamını zaten karşılayan bir fiil varken, yardımcı eylemle (etmek, olmak, eylemek, kılmak) kullanılması.
- Yanlış: Bu haber beni çok üzüntü duyurdu. ("Üzdü" fiili varken "üzüntü duymak" kullanılmış.)
- Doğru: Bu haber beni çok üzdü.
- Yanlış: Sınav sonucunu endişe ile bekliyorum. ("Endişeleniyorum" fiili daha uygundur.)
✅ Düzeltme Yöntemleri ve Alıştırmalar
Adım 1 - Tespit: Cümleyi okuyun ve aynı veya yakın anlamı veren sözcük/ek arayın.
Adım 2 - Çıkarma/Değiştirme: Gereksiz sözcüğü cümleden çıkarın veya anlamı karşılayan tek bir sözcükle değiştirin.
Adım 3 - Kontrol: Cümlenin anlamının bozulup bozulmadığını ve daha duru hale gelip gelmediğini kontrol edin.
🧠 Alıştırma: Aşağıdaki Cümleleri Düzeltin
- Bu kati ve kesin bir kuraldır.
- Gelecek hafta salı günü buluşalım.
- Onunla yüz yüze görüşme yaptık.
💎 Sonuç
Gereksiz sözcük kullanımı, anlatımın en büyük düşmanlarından biridir. Duruluk (açıklık) ilkesini zedeler. Etkili ve güzel Türkçe kullanmak için cümlelerimizi yazdıktan sonra mutlaka kontrol etmeli ve gereksiz unsurlardan arındırmalıyız. Unutmayın: "Sözün en güzeli, kısa ve öz olanıdır."
