Görülen (Bilinen) geçmiş zaman eki (-di)

Question

Bu eki hangi durumlarda kullanmamız gerektiğini bazen karıştırıyorum. Geçmişte yaşanmış ve kesin olarak bitmiş olayları mı anlatıyoruz? Mesela "anlattı" derken, onun artık sona erdiğini mi vurguluyoruz?

Answer 1

Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman Nedir?

Görülen geçmiş zaman, Türkçede bir eylemin geçmişte yapıldığını ve bu eylemin kesinlikle gerçekleştiğini ifade etmek için kullanılan bir zamandır. Bu zaman kipine "bilinen geçmiş zaman" da denir çünkü eylemin yapıldığı kişisel olarak görülmüş, yaşanmış veya biliniyordur.

Ekin Kullanımı ve Özellikleri

Görülen geçmiş zaman eki "-di"dir. Bu ek, fiillere eklenirken ünlü uyumlarına göre -dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü şekillerini alır.

• Ünsüz yumuşaması: Fiil p, ç, t, k sert ünsüzlerinden biriyle bitiyorsa, bu ünsüzler yumuşar ve ek "-di" şeklini alır. Örneğin: "git-" fiili → "gitti".
• Ünsüz sertleşmesi: Fiil f, s, t, k, ç, ş, h, p sert ünsüzlerinden biriyle bitiyorsa, ek "-ti" şeklini alır. Örneğin: "aç-" fiili → "açtı".

Kişi Ekleri

Görülen geçmiş zaman ekinden sonra kişi ekleri gelir. Bu ekler şunlardır:

• Ben: -m → Gittim
• Sen: -n → Gittin
• O: - → Gitti
• Biz: -k → Gittik
• Siz: -niz → Gittiniz
• Onlar: -ler → Gittiler

Örnekler

• Dün akşam sinemaya gittik. (Eylem kesin olarak gerçekleşmiş.)
• Ahmet dün erken uyudu. (Eylem biliniyor.)
• Öğretmenimiz konuyu çok güzel anlattı. (Eylem görüldü.)
• Çocuklar parkta oynadılar.
• Sen de bizimle gelmedin.

Özet

Görülen geçmiş zaman, kesinlikle gerçekleşmiş ve tanık olunmuş eylemleri anlatmak için kullanılır. Eki -di ve onun ünlü uyumlarına göre aldığı diğer şekilleridir. Kişi ekleriyle birlikte kullanılır ve günlük konuşmada en sık kullanılan geçmiş zaman kiplerinden biridir.