🧬 Melez Döl (Heterozigot) Nedir?
Genetikte, bir karakter için farklı iki alel gen taşıyan bireylere melez döl veya heterozigot denir. "Hetero" farklı, "zigot" ise döllenmiş yumurta anlamına gelir.
📝 Temel Tanım ve Gösterim
Heterozigot bireyler, bir genin iki farklı versiyonunu (alelini) taşır. Bu durum genellikle büyük ve küçük harflerle gösterilir. Örneğin:
- ✅ Aa: Bu, bir baskın (A) ve bir çekinik (a) alelden oluşan heterozigot bir bireyi temsil eder.
Bu gösterimde, her harf bir aleli temsil eder. Bir birey, her bir gen için bir anneden, bir babadan olmak üzere iki alel alır.
🧫 Homozigot ile Karşılaştırma
- 🔵 Homozigot Baskın (AA): Aynı iki baskın alel taşır. Baskın özellik görülür.
- 🟡 Heterozigot (Aa): Bir baskın, bir çekinik alel taşır. Genellikle baskın özellik görülür.
- 🔴 Homozigot Çekinik (aa): Aynı iki çekinik alel taşır. Çekinik özellik görülür.
🎯 Heterozigotun Fenotip ve Genotip Özellikleri
- 💡 Genotip: Bireyin genetik yapısıdır (Aa).
- 👁️ Fenotip: Bireyin dışarıdan görülen özelliğidir. Heterozigot bireylerde, baskın alel (A) etkisini gösterdiği için fenotip genellikle baskın özelliktir.
🌱 Örnek: Bezelye Bitkisinde Boy Uzunluğu
Uzun boy bezelye geni (T) baskın, kısa boy geni (t) ise çekiniktir.
- ➡️ TT (Homozigot Baskın): Uzun boylu bitki.
- ➡️ Tt (Heterozigot): Uzun boylu bitki. Çünkü baskın T aleli, çekinik t alelinin etkisini maskelemiştir.
- ➡️ tt (Homozigot Çekinik): Kısa boylu bitki.
📌 Önemli Not: Heterozigot bireyler, taşıdıkları çekinik geni fenotipinde (dış görünüşünde) göstermezler ancak bu geni bir sonraki nesle aktarabilirler. Bu nedenle genetikte "taşıyıcı" olarak da adlandırılabilirler.
🧪 Genetik Çaprazlamada Heterozigot
İki heterozigot bireyin (Aa x Aa) çaprazlanması, Mendel'in kalıtım kurallarını anlamak için klasik bir örnektir. Bu çaprazlama sonucunda:
- 🎲 Genotip Oranı: 1 AA : 2 Aa : 1 aa
- 🎲 Fenotip Oranı: 3 Baskın Fenotip : 1 Çekinik Fenotip
Bu, heterozigot bireylerin, homozigot çekinik (aa) bireylerin ortaya çıkmasına yol açabilecek çekinik genleri taşıdığını gösterir.
