📚 Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman Eki (-di)
Bu zaman eki, Türkçede geçmişte yaşanmış ve kesinlikle bilinen, tanık olunan olayları anlatmak için kullanılır. Bu nedenle adı "Görülen" veya "Bilinen" geçmiş zamandır. Anlatılan eylemin yapıldığından emin olunduğunu ifade eder.
🎯 Ekin Kullanımı ve Kuralları
Görülen geçmiş zaman eki "-di"dir. Ancak bu ek, eklendiği kelimenin son harfinin sesli (ünlü) veya sessiz (ünsüz) olmasına göre -dı, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü şekillerine dönüşerek büyük ünlü uyumuna uyar.
- ✅ Örnekler:
- gel-di (Son harf "l" → sesli)
- oku-du (Son harf "u" → sesli)
- aç-tı (Son harf "ç" → sessiz)
- gül-dü (Son harf "l" → sesli)
- iç-ti (Son harf "ç" → sessiz)
Kişi Ekleri: Görülen geçmiş zaman ekinden sonra şahıs (kişi) ekleri gelir.
- Ben gel-di-m 👈 (1. tekil şahıs)
- Sen gel-di-n 👈 (2. tekil şahıs)
- O gel-di 👈 (3. tekil şahıs - ek yok!)
- Biz gel-di-k 👈 (1. çoğul şahıs)
- Siz gel-di-niz 👈 (2. çoğul şahıs)
- Onlar gel-di-ler 👈 (3. çoğul şahıs)
💡 Ne Zaman Kullanılır?
- 🕒 Yaşanmış ve Bitmiş Olaylar: Geçmişte kesin olarak yaşanmış ve bitmiş olayları anlatırken kullanılır.
"Dün akşam sinemaya gittik." (Gittik ve bu kesin.)
- 👁️ Tanık Olunan Durumlar: Anlatan kişinin bizzat gördüğü, duyduğu veya tanık olduğu olaylar için kullanılır.
"Az önce yağmur yağdı." (Ben gördüm, biliyorum.)
- 📖 Tarihi Olaylar: Tarihte gerçekleşmiş, kanıtlanmış olayların anlatımında kullanılır.
"İstanbul 1453'te fethedildi." (Bu bir tarihi gerçek.)
⚠️ Dikkat Edilmesi Gerekenler
- ❌ Bu ek, sadece fiillere eklenir. İsimlere eklenen -di eki ek fiildir ve farklı bir görevdedir.
- ✅ Örnek Karşılaştırma:
- "O öğretmendi." → Buradaki "-di" ek fiildir. (İsim + ek fiil)
- "O öğretti." → Buradaki "-ti" görülen geçmiş zaman ekidir. (Fiil + kip eki)
🔍 Özet
Görülen geçmiş zaman, -di eki ve onun uyumlarıyla oluşturulur. Anlatan kişinin kesin olarak bildiği, gördüğü veya yaşadığı geçmişteki olayları ifade etmek için kullanılır. Kullanımı oldukça yaygındır ve geçmişe dair somut ifadelerde tercih edilir.
