Haritalarda Dağılışları Gösterme Yöntemleri
Coğrafi bilgileri harita üzerinde göstermek için çeşitli yöntemler kullanılır. Bu yöntemler, bir olgunun (nüfus, yağış, bitki örtüsü, maden çıkarımı vb.) dünya üzerinde veya bir bölgede nasıl yayıldığını anlamamızı sağlar. İşte en yaygın kullanılan dağılış gösterme yöntemleri:
1. Nokta Yöntemi
Bu yöntemde, belirli bir değeri temsil eden noktalar harita üzerine yerleştirilir. Her nokta, belirli bir miktarı ifade eder.
- Örnek: Bir bölgedeki buğday tarlalarını göstermek için her nokta 1000 hektarlık bir alanı temsil edebilir.
- Avantajı: Dağılışın yoğun olduğu ve seyrek olduğu alanlar kolayca ayırt edilebilir.
- Dezavantajı: Çok fazla nokta olduğunda harita karmaşık bir görünüm alabilir.
2. Alan (Tarama) Yöntemi
Bu yöntemde, gösterilmek istenen olgunun yoğunluğuna göre alanlar farklı renklerle, desenlerle (çizgiler, noktalar) veya taramalarla boyanır.
- Örnek: Yağış haritalarında yağışı bol olan yerler koyu mavi, az olan yerler açık mavi ile gösterilir. Yükselti haritalarında da yüksek yerler koyu kahverengi, alçak yerler yeşil renkle ifade edilir.
- Avantajı: Yoğunluk farkları çok net bir şekilde görülebilir.
- Dezavantajı: Kesin sayısal değerler vermekte zayıftır, genellikle aralıkları gösterir.
3. Grafik (Diagram) Yöntemi
Bu yöntemde, harita üzerindeki belirli noktalara veya bölgelere, o yerle ilgili veriyi görselleştiren grafikler (sütun, daire, çizgi grafikleri) yerleştirilir.
- Örnek: Bir şehir haritası üzerinde illere yerleştirilmiş sütun grafiklerle o ilin yıllık nüfus artış hızı gösterilebilir. Maden haritalarında maden çıkarılan bölgelere o madenin sembolü veya üretim miktarını gösteren bir pasta grafik konulabilir.
- Avantajı: Bir bölge için birden fazla veriyi aynı anda göstermek için uygundur.
- Dezavantajı: Grafikler çok büyükse haritanın okunabilirliği azalabilir.
4. Akış (Ölçekli Ok) Yöntemi
Hareket halindeki olguların yönünü, miktarını ve rotasını göstermek için kullanılır. Okların kalınlığı veya genişliği, akışın miktarıyla orantılıdır.
- Örnek: Türkiye'deki göç hareketleri, dış ticaret yolları, deniz akıntıları veya rüzgarlar bu yöntemle haritalandırılır.
- Avantajı: Hareketin yönü ve göreceli büyüklüğü çok açıktır.
- Dezavantajı: Kesin sayısal değerler vermek için ok üzerine rakam yazmak gerekebilir.
5. İzolini (Eşyükselti - Eş Sıcaklık) Eğrileri Yöntemi
Aynı değere sahip noktaların birleştirilmesiyle oluşturulan kapalı eğrilerdir. Bu yöntem, sürekli olan ve yükseltiye bağlı değişen olguları göstermek için idealdir.
- Örnek:
- İzohips (Eşyükselti): Deniz seviyesinden aynı yükseklikteki noktaları birleştirir. Fiziki haritaların temelini oluşturur.
- İzoterm (Eşsıcaklık): Aynı sıcaklıktaki noktaları birleştirir.
- İsobar (Eşbasınç): Aynı atmosfer basıncındaki noktaları birleştirir.
- Avantajı: Üç boyutlu bir yapıyı (dağ, vadi) iki boyutlu bir harita üzerinde göstermemizi sağlar.
- Dezavantajı: Okuması ve çizilmesi diğer yöntemlere göre daha zordur.
Sonuç
Hangi yöntemin kullanılacağı, haritası çıkarılacak olan verinin türüne ve amacına bağlıdır. Bir coğrafi olgunun dağılışını anlamak, onun nedenleri ve sonuçları hakkında fikir yürütmemizin ilk adımıdır ve bu yöntemler bu süreçte bizim en önemli araçlarımızdır.
