🎯 Hücresel Bağışıklık Nedir?
Hücresel bağışıklık, bağışıklık sisteminin özel savaşçı hücreleri olan lenfositlerin (özellikle T lenfositleri) doğrudan rol aldığı bir savunma mekanizmasıdır. Bu yanıt, hücre içine girmiş patojenlerle (virüsler, bazı bakteriler gibi) ve anormal hücrelerle (kanser hücreleri gibi) savaşmak için tasarlanmıştır.
Humoral bağışıklığın (antikorlarla sağlanan) aksine, hücresel bağışıklıkta savaş, hücreler arasında, doğrudan temas yoluyla gerçekleşir.
🦠 T Lenfositlerinin (T Hücreleri) Rolü
T lenfositleri, kemik iliğinde üretilir ancak Timus bezinde olgunlaşır (İngilizce "Thymus"tan dolayı "T" harfini alırlar). Hücresel bağışıklığın baş aktörleridir ve birkaç önemli türe ayrılırlar:
- 🧬 Yardımcı T Hücreleri (CD4+): Bağışıklık yanıtının "orkestra şefleri" gibidir. Bir patojeni tanıdıklarında, diğer bağışıklık hücrelerini (sitotoksik T hücreleri, B hücreleri) aktive etmek ve koordine etmek için sitokin adı verilen kimyasal sinyaller salgılarlar.
- 💥 Sitotoksik T Hücreleri (CD8+): "Öldürücü T Hücreleri" olarak da bilinir. Doğrudan enfekte olmuş hücreleri veya kanserli hücreleri tanır ve onları yok eder. Hedef hücrenin apoptoz (programlanmış hücre ölümü) geçirmesini tetikler.
- 🛡️ Bellek T Hücreleri: Bir enfeksiyon geçirildikten sonra uzun yıllar vücutta kalırlar. Aynı patojenle tekrar karşılaşıldığında, çok daha hızlı ve güçlü bir bağışıklık yanıtı başlatırlar. Aşıların uzun süreli koruma sağlamasının altında yatan mekanizma budur.
- ⏹️ Düzenleyici T Hücreleri: Bağışıklık yanıtının kontrolden çıkıp vücudun kendi sağlıklı hücrelerine saldırmasını (otoimmünite) engelleyerek bir "fren" görevi görürler.
🔄 Hücresel Bağışıklık Nasıl Çalışır?
Süreç, genel hatlarıyla şu adımlardan oluşur:
- Sunum (Antijen Sunumu): 🔍 Bir makrofaj veya dendritik hücre gibi bir "Antijen Sunan Hücre" (ASH), bir patojeni yutar ve parçalar. Patojenden gelen bir parçayı (antijeni), kendi yüzeyindeki MHC (Major Histocompatibility Complex) molekülleri üzerinde sergiler.
- Tanıma ve Aktivasyon: 🤝 Yardımcı bir T hücresi, bu antijen-MHC kompleksini özel reseptörü (TCR) ile tanır. Bu tanıma, T hücresinin aktive olması için bir sinyal verir. Aynı zamanda "kostimülasyon" adı verilen ikinci bir sinyal de gereklidir.
- Yanıt: ⚡
- Aktive olan Yardımcı T Hücresi, klonlanarak çoğalır ve sitokinler salgılayarak diğer hücreleri harekete geçirir.
- Aynı antijeni tanıyan bir Sitotoksik T Hücresi aktive olur, çoğalır ve enfekte olmuş hücreleri aramaya başlar.
- Hedefi Yok Etme: 🎯 Sitotoksik T hücresi, yüzeyinde aynı antijeni taşıyan enfekte bir hücre bulduğunda, ona kenetlenir ve perforin adlı bir madde salgılayarak hücre zarında delikler açar. Daha sonra granzim adlı enzimleri bu deliklerden içeri göndererek hedef hücrenin apoptoza gitmesini sağlar.
📋 Özet ve Önemli Noktalar
- ✅ Hücresel bağışıklık, T lenfositleri tarafından yönetilir.
- ✅ Hücre içi patojenlere ve kanser hücrelerine karşı etkilidir.
- ✅ Antikorlar yerine doğrudan hücre-hücre etkileşimi ile çalışır.
- ✅ Organ nakillerinde reddedilmeden, geç tip aşırı duyarlılık reaksiyonlarından ve tümör savunmasından sorumludur.
