🎭 II. Abdülhamit Dönemi: Bir Çağın Panoraması
II. Abdülhamit, 1876-1909 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nu yönetmiştir. Bu dönem, imparatorluğun hem büyük tehditlerle karşılaştığı hem de köklü modernleşme hamlelerinin yapıldığı "İstibdat Devri" olarak da bilinir.
🏛️ Siyasi Durum
Bu dönemin siyasi hayatı birkaç önemli olay ve politika etrafında şekillenmiştir:
- 📜 I. Meşrutiyet'in İlanı ve Kapanması (1876-1878): Tahta çıkışıyla birlikte Kanun-ı Esasi'yi ilan ederek meşrutiyet yönetimine geçilmiştir. Ancak, 93 Harbi olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın yarattığı büyük kayıplar ve istikrarsızlık gerekçesiyle Meclis-i Mebusan'ı süresiz olarak kapatmış ve yönetimi merkezileştirmiştir.
- 🕵️ İstibdat (Baskı) Yönetimi: Meclisin kapanmasıyla birlikte mutlak bir yönetim anlayışı benimsenmiştir. Bu dönemde:
- 🔄 Sansür ve jurnal (gizli ihbar) sistemi yaygınlaşmıştır.
- 📡 Geniş bir hafiye (casusluk) teşkilatı kurulmuştur.
- 🚫 Siyasi muhalefet ve basın üzerinde sıkı bir denetim uygulanmıştır.
- 🌍 Dış Politika: Denge ve İttifak Arayışı: "Düvel-i Muazzama" (Büyük Devletler) karşısında Osmanlı toprak bütünlüğünü korumaya çalışmıştır. Bu politikaya "Denge Politikası" denir.
- 🇩🇪 Almanya ile yakın ilişkiler kurulmuş, Alman askeri heyetleri davet edilmiş ve Bağdat Demiryolu projesi hayata geçirilmiştir.
- 🕌 Pan-İslamizm politikası izlenerek, halifelik sıfatı kullanılarak Müslüman halkların desteği alınmaya çalışılmıştır.
- 🛡️ Dış borçların yönetimi için 1881'de Düyun-ı Umumiye İdaresi kurulmuş ve Osmanlı maliyesi üzerinde uluslararası bir kontrol mekanizması oluşmuştur.
- 👥 Muhalefetin Doğuşu: Bu baskıcı ortam, muhalefeti de beraberinde getirmiştir. İttihat ve Terakki Cemiyeti gibi örgütler yurt dışında ve içinde gizlice örgütlenerek meşrutiyetin yeniden ilanı için mücadele etmişlerdir.
👨👩👧👦 Sosyal ve Kültürel Durum
Siyasi baskıya rağmen, bu dönemde önemli sosyal ve kültürel gelişmeler yaşanmıştır:
- 🏫 Eğitimde Modernleşme:
- 📚 İlk, orta ve yükseköğretimde modern okulların sayısı artırılmıştır.
- 🎓 Mekteb-i Mülkiye (Siyasal Bilgiler Fakültesi), Darülmuallimin (Öğretmen Okulu), Darülfünun (İstanbul Üniversitesi) gibi kurumlar açılmış veya geliştirilmiştir.
- 👩🎓 Kız çocukları için İnas İdadileri (Kız Liseleri) açılmıştır.
- 🚂 Altyapı ve Ulaşım Yatırımları:
- 🛣️ Anadolu ve Rumeli'de demiryolu ağı genişletilmiştir (Hicaz Demiryolu bu dönemin en önemli projelerindendir).
- 📞 Telgraf hatları yaygınlaştırılmış, ülke çapında iletişim ağı güçlendirilmiştir.
- 🏥 Sağlık Hizmetleri: Numune Hastaneleri, Gureba Hastaneleri gibi modern sağlık kuruluşları hizmete girmiştir.
- 📰 Basın ve Kültür Hayatı: Sansüre rağmen, gazete ve dergi sayısında artış olmuş, edebiyat ve tiyatro alanında önemli eserler verilmiştir. Servet-i Fünun dergisi etrafında toplanan aydınlar, modern Türk edebiyatının temellerini atmışlardır.
💎 Sonuç
II. Abdülhamit dönemi, çelişkilerle dolu bir dönemdir. Bir yanda mutlakıyetçi ve baskıcı bir yönetim, diğer yanda eğitim, altyapı ve modernleşme alanında atılan önemli adımlar görülür. Bu dönem, Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılma sürecini yavaşlatmaya çalıştığı, ancak aynı zamanda Cumhuriyet'e giden yoldaki fikri ve kurumsal alt yapının da bir kısmının hazırlandığı bir ara dönem olarak değerlendirilebilir.
