📜 İşgallerin Başlaması ve İzmir'in İşgali
Konu: Mondros Ateşkes Antlaşması Sonrası İşgaller ve İzmir'in İşgali (15 Mayıs 1919)
Seviye: T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük - 8. Sınıf / Lise
Anahtar Kavramlar: Mondros Ateşkes Antlaşması, 7. Madde, İtilaf Devletleri, İşgal, Kuvayımilliye, Redd-i İlhak.
🎯 Öğrenme Hedefleri
- ✅ Mondros Ateşkes Antlaşması'nın işgallere nasıl zemin hazırladığını açıklar.
- ✅ İzmir'in işgalinin nedenlerini, gelişimini ve sonuçlarını kronolojik sırayla analiz eder.
- ✅ İşgale karşı ilk direniş hareketlerini ve önemini kavrar.
⚔️ Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918) ve İşgallerin Zemininin Hazırlanması
Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'ndan yenik ayrılması üzerine imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması, topyekûn bir işgal sürecinin hukuki dayanağı oldu. Antlaşmanın en tehlikeli maddeleri:
- 📜 Madde 7: "İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıkarsa, herhangi bir stratejik noktayı işgal etme hakkına sahip olacaktır." Bu madde, keyfi işgallerin önünü açtı.
- 📜 Madde 24: "Doğu'daki altı vilayette (Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Sivas, Harput) karışıklık çıkarsa, İtilaf Devletleri buraları işgal edebilecektir." (Ermeni devleti kurma planına zemin).
Bu maddeler ışığında, İtilaf Devletleri (özellikle İngiltere, Fransa, İtalya) anlaşmayı bahane ederek yurdun dört bir yanını işgale başladılar.
🗺️ İlk İşgaller Kronolojisi
- 🛳️ 3 Kasım 1918: İngilizler, Musul'u işgal etti. (İlk işgal)
- ⚓ 6 Kasım 1918: Çanakkale Boğazı'na İngiliz ve Fransız askerleri çıktı.
- 🏛️ 13 Kasım 1918: İtilaf Donanması İstanbul'a demir attı. (Fiili işgal süreci başladı)
- ⛽ 9 Mart 1919: İngilizler, Samsun'a asker çıkardı.
- ⚜️ 29 Nisan 1919: İtalyanlar, Antalya'yı işgal etti.
Bu işgaller, planlı bir şekilde Anadolu'nun paylaşım projesinin (Sykes-Picot ve Sevr öncesi) adımlarıydı.
🔥 İzmir'in İşgali (15 Mayıs 1919): Kıvılcım Anı
İzmir'in işgali, sıradan bir işgal olmaktan çok, Türk Milli Mücadelesi'nin başlangıç kıvılcımını ateşleyen sembolik ve travmatik bir olaydır.
📌 İşgalin Nedenleri:
- Stratejik Önem: İzmir, Ege'nin en önemli liman kenti ve hinterlandı geniş bir bölgeydi.
- İtalya- Yunanistan Rekabeti: Bölge önce İtalya'ya vaat edilmişti. Ancak İngiltere, güçlü bir İtalya yerine kendi himayesindeki Yunanistan'ı öne sürerek denge politikası güttü.
- Megali İdea (Büyük Ülkü): Yunanistan'ın, "Bizans'ı diriltme ve Anadolu'ya yayılma" hayali.
- Mondros'un 7. Maddesi: İtilaf Devletleri, bölgede asayişin bozuk olduğunu iddia ederek işgali meşrulaştırmaya çalıştı.
⏳ İşgalin Gelişimi:
- 14 Mayıs 1919 Akşamı: İtilaf donanması İzmir Körfezi'ne girdi. Redd-i İlhak Cemiyeti tarafından gece boyunca protesto telgrafları çekildi ve halk direnişe çağrıldı.
- 15 Mayıs 1919 Sabahı: Yunan askerleri, Kordon Boyu'na çıkmaya başladı.
- Simgesel Olay: Yunan askerlerinin tören yürüyüşü sırasında, önlerine çıkan Hasan Tahsin (Osman Nevres), silahını çekerek ilk kurşunu sıktı. Bu, Türk direnişinin sembolik ilk fiili eylemi oldu.
- Katliam: Yunan birlikleri, çıkarmanın hemen ardından şehirde büyük bir katliama girişti. Asker, sivil, din adamı ayrımı yapılmaksızın yüzlerce Türk öldürüldü.
💥 İşgalin Sonuçları ve Tepkiler:
- Milli Bilincin Uyanışı: İşgal, Anadolu'da büyük bir şok ve infial yarattı. "Vatan toprağının Yunan'a verilemeyeceği" fikri güçlendi.
- Kuvayımilliye'nin Doğuşu: İşgale karşı ilk silahlı direniş çeteleri (Kuvayımilliye) bu bölgede oluşmaya başladı. (Çete Ayşe, Demirci Mehmet Efe, Yörük Ali Efe).
- Protestolar ve Mitingler: İstanbul'da ve Anadolu'nun pek çok şehrinde Sultanahmet Mitingleri gibi büyük protesto mitingleri düzenlendi. Halide Edip Adıvar, Mehmet Emin Yurdakul gibi aydınlar halkı direnişe çağırdı.
- Mustafa Kemal'in Samsun'a Çıkışına Zemin: İşgal, Mustafa Kemal Paşa'nın 9. Ordu Müfettişi olarak Anadolu'ya geçişini hızlandıran en önemli olaylardan biri oldu. 19 Mayıs 1919'daki çıkışının en önemli gerekçelerindendi.
- Uluslararası Tepkiler: İşgal, bazı İtilaf Devletleri içinde de (özellikle ABD) tepkiyle karşılandı. Amiral Bristol Raporu, İzmir'deki Yunan mezalimini belgeledi.
📚 Özet ve Değerlendirme
İzmir'in işgali, Mondros sonrası başlayan işgaller sürecinin dönüm noktasıdır. Sadece bir toprak kaybı değil, bir milletin onurunun hedef alındığı bir olaydır. Bu işgal, Türk halkında var olan direniş potansiyelini harekete geçirerek, dağınık haldeki tepkileri örgütlü bir milli mücadeleye dönüştürmüştür. "İlk Kurşun" hem sembolik hem de fiili olarak Kurtuluş Savaşı'nın başlangıç işaretini vermiştir.
🧠 Sınıf İçi Tartışma Soruları
- ❓ İzmir'in işgali olmasaydı, Milli Mücadele aynı hız ve kararlılıkla başlar mıydı?
- ❓ İtilaf Devletleri arasındaki çıkar çatışmaları (İtalya vs. Yunanistan) işgal sürecini nasıl etkilemiştir?
- ❓ Hasan Tahsin'in attığı ilk kurşunun psikolojik ve sembolik anlamı nedir?
