📚 İsim Tamlamaları Nedir?
Bir ismin başka bir isimle oluşturduğu anlamlı birlikteliğe isim tamlaması denir. İsim tamlamalarında bir tamlayan (neyin?) ve bir tamlanan (ne?) bulunur.
🧩 İsim Tamlamasının Bölümleri
- ✅ Tamlayan: Varlığın kime, neye ait olduğunu belirtir. "Neyin?" sorusuna cevap verir.
- ✅ Tamlanan: Ait olan varlığı belirtir. "Ne?" sorusuna cevap verir.
🎯 Örnek: "kapı-nın kol-u"
➡️ Tamlayan: kapı-nın (Neyin kolu?)
➡️ Tamlanan: kol-u (Kapının ne?)
🔤 İsim Tamlaması Türleri
1. 📌 Belirtili İsim Tamlaması
Hem tamlayan hem tamlanan ek alır. Tamlayan "-ın, -in, -un, -ün"; tamlanan ise "-ı, -i, -u, -ü" eklerini alır.
- 💡 Örnekler:
- 🎒 okul-un bahçe-si (Tamlayan: okulun, Tamlanan: bahçesi)
- 📖 kitab-ın kapağ-ı (Tamlayan: kitabın, Tamlanan: kapağı)
- 🌳 ağac-ın dal-ı (Tamlayan: ağacın, Tamlanan: dalı)
2. 📌 Belirtisiz İsim Tamlaması
Sadece tamlanan ek alır, tamlayan ek almaz. Tamlayan yalın haldedir.
- 💡 Örnekler:
- 🏫 okul bahçe-si (Tamlayan: okul, Tamlanan: bahçesi)
- 📘 kitap kapağ-ı (Tamlayan: kitap, Tamlanan: kapağı)
- 🚗 araba anahtar-ı (Tamlayan: araba, Tamlanan: anahtarı)
3. 📌 Takısız İsim Tamlaması
Hem tamlayan hem tamlanan ek almaz. Her iki unsur da yalın haldedir.
- 💡 Örnekler:
- 🥄 tahta kaşık (Tamlayan: tahta, Tamlanan: kaşık)
- 🧥 deri ceket (Tamlayan: deri, Tamlanan: ceket)
- 💍 altın yüzük (Tamlayan: altın, Tamlanan: yüzük)
4. 📌 Zincirleme İsim Tamlaması
En az üç ismin bir araya gelmesiyle oluşur. Tamlama içinde tamlama bulunur.
- 💡 Örnekler:
- 🏰 okul bahçe-sin-in kapı-s-ı (okul bahçesi + bahçesinin kapısı)
- 📚 kitap kapağ-ı-n-ın reng-i (kitap kapağı + kapağının rengi)
🎭 İsim Tamlamalarında Özellikler
🧠 Tamlayan Eki "-nın" ve Tamlanan Eki "-ı"
Tamlayan eki ünsüzle biten kelimelere "-ın, -in", ünlüyle biten kelimelere "-nın, -nin" şeklinde eklenir.
- 📌 Örnek: "araba-n-ın teker-i" (Tamlayan: arabanın, Tamlanan: tekeri)
🔄 Tamlayan veya Tamlanan Düşebilir
Bazı durumlarda tamlayan veya tamlanan cümle içinde kullanılmayabilir.
- 📌 Örnek: "(Senin) Kalemin nerede?" → Tamlayan (senin) düşmüş.
🧪 Pratik İpuçları
- ✅ İsim tamlamasını bulmak için "neyin ne?" sorusunu sor.
- ✅ Tamlayan ve tamlananın ek alıp almadığına dikkat et.
- ✅ Zincirleme tamlamalarda tamlamaları tek tek ayırt et.
