Isıtma ve kaynatma için kullanılan laboratuvar malzemeleri

Question

Isıtma işlemlerinde hangi malzemeyi ne zaman kullanmam gerektiğini karıştırıyorum. Özellikle beherglas, erlenmayer ve tüp gibi cam malzemelerin hangi ısıtma koşullarına uygun olduğunu tam anlayamadım.

Answer 1

Giriş

Laboratuvarda ısıtma ve kaynatma işlemleri, çözeltileri hazırlamak, kimyasal reaksiyonları hızlandırmak veya maddeleri saflaştırmak için sıkça yapılır. Bu işlemler için kullanılan malzemeler, ısıya dayanıklı özel cam ve porselen malzemelerden üretilir. Yanlış malzeme kullanımı kazalara ve deneyin bozulmasına yol açabilir.

Isıtma ve Kaynatma İşlemlerinde Kullanılan Temel Malzemeler

• Beher (Beaker): Genellikle sıvıları ısıtmak, çözelti hazırlamak veya karıştırmak için kullanılan silindirik kaplardır. Ağız kısımlarında döküm için kullanılan bir "ağız" bulunur. Doğrudan ısıtma için kullanılabilirler ancak kaynatma işlemleri için çok uygun değillerdir çünkü sıvının homojen ısınmasını sağlamazlar.
• Erlenmayer (Erlenmeyer Flask): Konik yapılarıyla bilinirler. Bu şekil, kaynama sırasında oluşabilecek sıçramaları ve buharlaşma kaybını azaltır. Ayrıca karıştırma işlemleri için de oldukça uygundurlar. Çözeltileri ısıtmak ve kaynatmak için beherlere göre daha güvenlidirler.
• Balonjoje (Round-Bottom Flask): Yuvarlak tabanlı bu balonlar, homojen ısı dağılımı sağladığı için yoğun ısıtma ve kaynatma işlemlerinde, özellikle damıtma (destilasyon) düzeneğinde sıklıkla kullanılır. Düz bir zeminde duramadıkları için mutlaka bir maşaya veya özel bir standa ihtiyaç duyarlar.
• Isıtma ve Kaynatma Tüpleri (Test Tubes): Küçük miktarlardaki sıvıların ısıtılması için kullanılır. Doğrudan alevle temas ettirilmemeleri gerekir. Bunun yerine, alevle tüp arasında bir tel kafes (asıstagi) kullanılarak ısının homojen dağılması sağlanır. Tüp, ısıtılırken asla ağzı kendinize veya başka birine dönük olmamalıdır.
• Baget (Glass Rod): Isıtma sırasında çözeltiyi karıştırmak için kullanılan cam çubuklardır. Özellikle katı bir maddenin çözünmesi gereken durumlarda, karıştırma işlemi ısıtma verimliliğini artırır ve kaynamayı düzenler.

Isıtma Kaynağı ve Destekleyici Ekipmanlar

• Bunsen Beki (Bunsen Burner): Laboratuvarda yaygın olarak kullanılan bir gaz alev kaynağıdır. Hava ve gaz karışımı ayarlanarak istenilen sıcaklıkta ve büyüklükte alev elde edilebilir.
• Isıtıcı Plakalar (Hot Plates) ve Manyetik Karıştırıcılar: Özellikle yanıcı çözücülerle çalışırken alev kullanmak tehlikeli olabilir. Bu durumlarda elektrikle çalışan ısıtıcı plakalar tercih edilir. Manyetik karıştırıcılı olanları, aynı anda hem ısıtma hem de karıştırma imkanı sağlar.
• Tel Kafes (Asbestli veya Asbestsiz): Alevin doğrudan cam malzemeye temas etmesini engelleyerek ısının daha homojen dağılmasını sağlar ve camın çatlamasını önler.
• Üçayak (Tripod): Tel kafesi ve üzerindeki cam malzemeyi desteklemek için kullanılan üç bacaklı metal bir destektir.
• Maşa (Tongs ve Clamps): Sıcak cam malzemeleri tutmak için kullanılır. Balonjojeler için özel maşalar, beher ve erlenmayerler için de kelepçeler mevcuttur.

Güvenlik Önlemleri

• Isıya dayanıklı (Pyrex veya Kimax gibi) cam malzemeler kullanın.
• Cam malzemeyi ısıtırken ağzını asla kendinize veya başka birine doğru tutmayın.
• Sıvıyı ısıtırken kabı aşırı doldurmayın; kaynama sırasında taşma olabilir.
• Isınmış bir cam malzemeyi soğuk bir yüzeye koymayın; ani sıcaklık değişimi çatlamaya neden olur.
• Isıtma işlemi bittikten sonra, sıcak malzemeleri maşa veya eldiven kullanarak tutun.