📚 Kan Plazması: Kanın Sıvı Bileşeni
Kan plazması, kanın sıvı kısmını oluşturan, açık sarı renkli bir sıvıdır. Kanın yaklaşık %55'ini meydana getirir ve kan hücrelerinin (alyuvar, akyuvar, platelet) içinde yüzdüğü sıvı ortamdır. Plazma, besin maddelerini, hormonları, atık ürünleri taşır ve vücudun pH dengesinin korunmasında kritik bir rol oynar.
💧 1. Su (H₂O)
Plazmanın en büyük bileşenidir. Yaklaşık %92'si sudan oluşur. Bu yüksek su oranı şu işlevleri sağlar:
- ✅ Besinlerin (glikoz, amino asitler, yağ asitleri) dokulara taşınması.
- ✅ Atık maddelerin (üre, karbondioksit) böbreklere ve akciğerlere taşınarak vücuttan atılması.
- ✅ Vücut ısısının düzenlenmesi.
- ✅ Kan basıncının ve hacminin korunması.
🧬 2. Proteinler
Plazmanın yaklaşık %7'sini proteinler oluşturur. Bu proteinler plazmanın kolloid ozmotik (onkotik) basıncını sağlayarak, suyun kan damarları içinde tutulmasını sağlar. Başlıca plazma proteinleri şunlardır:
🥚 Albümin
- 📍 En bol bulunan plazma proteinidir (toplam plazma proteinlerinin ~%60'ı).
- 📍 Karaciğerde sentezlenir.
- 📍 Ana görevi, onkotik basıncı sağlamaktır. Bu basınç, sıvının kılcal damarlardan doku aralıklarına sızmasını engelleyerek kan hacmini korur. Albümin seviyesi düştüğünde ödem (şişlik) oluşur.
- 📍 Ayrıca, yağ asitleri, bazı hormonlar ve ilaçlar gibi suda çözünmeyen maddeleri bağlayarak onları kanda taşır (taşıyıcı protein görevi görür).
🎯 Globülinler
- 📍 Alfa, beta ve gama globülinler olarak sınıflandırılır.
- 📍 Alfa ve beta globülinler: Demir, kolesterol ve yağda çözünen vitaminler gibi maddeleri taşır.
- 📍 Gama globülinler: Bunlar aslında antikorlardır (immünoglobulinler). Bağışıklık sisteminin temel elemanlarıdır; bakteri, virüs gibi yabancı istilacılara karşı savaşır.
🩸 Fibrinojen
- 📍 Kan pıhtılaşmasında hayati öneme sahip bir proteindir.
- 📍 Yaralanma durumunda, pıhtılaşma faktörleri ile etkileşime girerek fibrin iplikçiklerine dönüşür.
- 📍 Bu fibrin iplikçikleri, plateletler (trombositler) ve kan hücreleri ile bir araya gelerek pıhtıyı (trombu) oluşturur ve kanamayı durdurur.
- 📍 Plazmadan fibrinojen uzaklaştırıldığında geriye kalan sıvıya serum adı verilir.
📊 Diğer Bileşenler
Plazmada ayrıca küçük miktarlarda diğer maddeler de bulunur:
- ➡️ Elektrolitler: Sodyum (Na⁺), potasyum (K⁺), kalsiyum (Ca²⁺), klorür (Cl⁻) gibi iyonlar. Sinir iletimi ve kas kasılması için gereklidir.
- ➡️ Besinler: Glikoz, amino asitler, vitaminler, lipitler.
- ➡️ Atık Ürünler: Üre, ürik asit, kreatinin.
- ➡️ Gazlar: Oksijen, karbondioksit, azot.
💡 Özetle: Kan plazması, temel olarak Su (%92), Proteinler (%7) ve diğer küçük bileşenlerden (%1) oluşan hayati bir sıvıdır. Albümin sıvı dengesini sağlar, Globülinler taşıma ve bağışıklık görevi görür, Fibrinojen ise kanamanın durdurulması için pıhtı oluşumunda görev alır.
