Kapsam geçerliği nedir (Belirtke tablosu)

Question

Belirtke tablosunu oluştururken hangi konulara ve davranışlara yer vereceğimizi düşünüyorum. Örneğin, bir matematik testinde sadece geometri soruları sorarsam, cebir konularını ölçmemiş olurum. Bu durumda testin kapsam geçerliği düşük olur çünkü ölçmek istediğimiz tüm alanları kapsamıyor.

Answer 1

📚 Kapsam Geçerliği Nedir? (Belirtke Tablosu)

Merhaba! Bu ders notumuzda, eğitimde ve test geliştirmede son derece önemli bir kavram olan Kapsam Geçerliğini ve onu sağlamanın en sistematik yolu olan Belirtke Tablosunu (Blueprint) öğreneceğiz. Konuyu adım adım, örneklerle inceleyeceğiz.

🎯 Kapsam Geçerliği (Content Validity) Nedir?

Kapsam geçerliği, bir ölçme aracının (test, sınav, anket) ölçmeyi amaçladığı davranışların veya konu alanının tümünü temsil edip etmediği ile ilgilidir. Basitçe sorarsak: "Bu sınav, işlenen tüm konuları ve hedeflenen tüm becerileri kapsıyor mu?"

Kapsam geçerliği mantıksal bir analiz işidir ve genellikle uzman görüşüne dayanır. Yüksek kapsam geçerliğine sahip bir test, öğrencilerin başarısını geçerli bir şekilde yansıtır.

⚖️ Kapsam Geçerliği Neden Önemlidir?

• ✅ Adil Değerlendirme: Sınav, sadece belirli bir bölümü değil, tüm müfredatı yoklarsa adil olur.
• ✅ Öğretimle Uyum: "Ne öğretiyorsak onu ölçeriz" ilkesini hayata geçirir.
• ✅ Geçerli Sonuçlar: Testten alınan puan, öğrencinin o alandaki gerçek yeterliliği hakkında güvenilir bilgi verir.
• ✅ Yönlendiricilik: Öğrenci ve öğretmene, hangi konuların önemli olduğu ve öğrenilmesi gerektiği konusunda yol gösterir.

🛠️ Kapsam Geçerliği Nasıl Sağlanır? (Belirtke Tablosu Devreye Giriyor)

Kapsam geçerliğini sağlamanın en güvenilir ve bilimsel yolu Belirtke Tablosu (Test Blueprint / Specifications Table) hazırlamaktır. Belirtke tablosu, bir testin "haritası" veya "şablonu"dur.

📊 Belirtke Tablosu Nedir?

Belirtke tablosu, testte yer alacak soruların konu dağılımını ve davranış (bilişsel düzey) dağılımını önceden planlayan bir çizelgedir. İki boyutludur:

• 1. Boyut (Yatay Eksen): Konular / Üniteler
• 2. Boyut (Dikey Eksen): Hedeflenen Davranışlar / Bilişsel Düzeyler (Bloom Taksonomisi: Bilgi, Kavrama, Uygulama, Analiz, Sentez, Değerlendirme)

🧩 Örnek Bir Belirtke Tablosu Oluşturalım

Ders: 10. Sınıf Matematik
Konu: Polinomlar
Soru Sayısı: 20 Çoktan Seçmeli Soru

📈 Tablo: Polinomlar Ünitesi Belirtke Tablosu

| Hedefler / Konular | Polinom Kavramı | Polinomlarda İşlemler | Polinomlarda Çarpanlara Ayırma | TOPLAM SORU |
|-------------------|----------------|----------------------|-------------------------------|-------------|
| Bilgi (Tanıma) | 1 | 1 | 1 | 3 |
| Kavrama | 2 | 2 | 2 | 6 |
| Uygulama | 1 | 3 | 3 | 7 |
| Analiz | 0 | 1 | 2 | 3 |
| Sentez | 0 | 0 | 1 | 1 |
| TOPLAM SORU | 4 | 7 | 9 | 20 |

🔍 Bu Tabloyu Nasıl Yorumlarız?

• 📌 Konu Ağırlığı: En çok soru "Çarpanlara Ayırma" konusundan (9 soru), en az soru "Polinom Kavramı"ndan (4 soru) gelecek. Bu, müfredattaki ağırlık veya önem sırasıyla uyumlu olmalıdır.
• 📌 Beceri Dağılımı: Testte ağırlıklı olarak "Kavrama" ve "Uygulama" düzeyinde sorular (toplam 13 soru) vardır. "Sentez" düzeyinde sadece 1 zor soru bulunmaktadır.
• 📌 Kontrol Mekanizması: Her kutuya (hücreye) kaç soru geleceği önceden bellidir. Testi hazırlayan kişi, bu plana sadık kalarak soruları seçer veya yazar.

✅ Sonuç ve Özet

Kapsam geçerliği, bir testin ölçmeyi vadettiği şeyi ne derece ölçtüğünün mantıksal bir göstergesidir. Belirtke tablosu ise bu geçerliği sağlamak için kullanılan planlama, denetleme ve iletişim aracıdır.

Bir öğretmen veya test geliştirici olarak, her sınav öncesi bir belirtke tablosu hazırlamak:

• 🧠 Sınavın kapsam geçerliğini arttırır.
• 📐 Soru dağılımında keyfiliği önler.
• 👨‍🏫 Öğretmene yol haritası sağlar.
• 🎯 Öğrencilere şeffaf ve adil bir değerlendirme sunar.

Unutmayın: Geçerli bir test, planlı bir testtir. 🎓