Katlı oranlar kanunu hangi bileşiklere uygulanmaz

Question

Katlı oranlar kanununun sadece aynı iki elementin farklı bileşikleri için geçerli olduğunu biliyorum. Ancak organik bileşiklerde veya birden fazla elementin oluşturduğu karışık bileşiklerde kafam karışıyor. Özellikle hidrokarbonlar gibi bileşiklerde bu kanunun neden uygulanamadığını tam olarak anlayamadım.

Answer 1

📜 Katlı Oranlar Kanunu Nedir?

Katlı oranlar kanunu, iki element birden fazla bileşik oluşturduğunda, elementlerden birinin sabit miktarıyla birleşen diğer elementin kütleleri arasında küçük ve tam sayılarla ifade edilen bir oran bulunduğunu söyler. Örneğin, karbon monoksit (CO) ve karbon dioksit (CO₂) bileşiklerinde, sabit miktardaki karbona (12g) birleşen oksijen kütleleri sırasıyla 16g ve 32g'dir. Bu iki kütle arasındaki oran 16/32 = 1/2'dir, yani küçük ve tam sayılarla ifade edilebilen bir orandır.

🚫 Kanunun Uygulanamadığı Durumlar ve Bileşikler

Katlı oranlar kanunu her kimyasal bileşik için geçerli değildir. Kanunun temel varsayımlarını karşılamayan bazı bileşik türleri vardır.

• 🧪 Bileşik Olmayan Karışımlar: Kanun, saf kimyasal bileşikler için geçerlidir. Homojen veya heterojen karışımlara (hava, tuzlu su, alaşımlar gibi) uygulanmaz.
• 🔄 Polimerler: Polimerlerin yapısı genellikle sabit bir atomik bileşime sahip değildir; zincir uzunlukları değişkendir. Bu nedenle katlı oranlar kanunu polimerlere uygulanmaz.
• 💎 Katı Hal Bileşikleri (Berthollid Bileşikler): Bu bileşiklerde elementlerin birleşme oranları sabit değildir ve belirli sınırlar içinde değişiklik gösterebilir. Örneğin, demir(II) sülfür (FeS) bileşiğindeki demir ve kükürt oranı tam olarak 1:1 olmak zorunda değildir, küçük miktarlarda sapmalar gösterebilir. Bu tür bileşiklere katlı oranlar kanunu uygulanmaz.
• ⚛️ Aynı Elementin Farklı Atomlarından (İzotop) Oluşan Bileşikler: Örneğin, sudaki (H₂O) hidrojenin yerine döteryum (D) geçerse D₂O (ağır su) oluşur. Bu, suyun bir izotopik bileşiğidir. Katlı oranlar kanunu bu iki farklı bileşiğe ayrı ayrı uygulanmaz çünkü kanun farklı elementler arasındaki oranı inceler, aynı elementin farklı izotoplarını değil.
• 🧩 Organik Bileşiklerin İzomerleri: Aynı molekül formülüne sahip ancak farklı yapısal dizilime sahip organik bileşiklere (izomerlere) katlı oranlar kanunu ayrı ayrı uygulanmaz. Örneğin, dimetil eter (C₂H₆O) ve etil alkol (C₂H₆O) aynı element ve atom sayısına sahiptir. Kanun, bu iki farklı bileşiği birbirinden ayırt edemez.

🎯 Özet

Katlı oranlar kanunu, temel olarak iki farklı elementten oluşan ve sabit bileşime sahip basit bileşikler için geçerlidir. Yukarıda listelenen istisnai durumlar, bu kanunun sınırlarını anlamak açısından oldukça önemlidir.