# 🪨 Kayaçlar Nedir? (4. Sınıf Ders Notu)
🌍 Kayaçlar: Yer Kabuğunun Temel Taşları
Merhaba arkadaşlar! Bugünkü dersimizde, üzerinde yürüdüğümüz, dağları, tepeleri ve toprağı oluşturan kayaçları öğreneceğiz. Kayaçlar, doğal yollarla oluşan, bir veya birden fazla mineralden meydana gelen katı maddelerdir. Yani yer kabuğunun ana malzemesidirler.
🔍 Kayaçlar Nasıl Oluşur?
Kayaçlar, oluşum şekillerine göre üç ana gruba ayrılır. Her birinin oluşum hikayesi farklıdır.
1. 🥵 Magmatik (Volkanik) Kayaçlar
Yer kabuğunun derinliklerindeki magma adı verilen erimiş kayaların soğuyup katılaşmasıyla oluşur.
- 🌋 Granit: Çok serttir. Binalarda ve mutfak tezgahlarında kullanılır.
- 🪨 Bazalt: Koyu renklidir. Kaldırım taşı yapımında kullanılır.
- 🔮 Obsidyen (Volkan Camı): Siyah, parlak ve keskindir. Eski çağlarda kesici alet yapımında kullanılmıştır.
2. 💦 Tortul Kayaçlar
Akarsu, rüzgar ve buzul gibi etkenlerle taşınan küçük kaya, mineral ve canlı kalıntılarının (fosillerin) birikip katılaşmasıyla oluşur. Genellikle tabakalı bir yapıya sahiptirler.
- 🪨 Kumtaşı: Kum taneciklerinin birleşmesiyle oluşur.
- 🦴 Kireçtaşı: Deniz canlılarının kabuk ve iskeletlerinden oluşur. İçinde sıkça fosil bulunur.
- ⚫ Kömür: Milyonlarca yıl önce yaşamış bitkilerin toprak altında kalıp değişmesiyle oluşur. Yakıt olarak kullanılır.
3. ♨️ Başkalaşım (Metamorfik) Kayaçlar
Magmatik veya tortul kayaçların, yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime uğramasıyla (başkalaşıma uğramasıyla) oluşur.
- ✨ Mermer: Kireçtaşının başkalaşımıyla oluşur. Çok güzel parlar, heykel ve bina yapımında kullanılır.
- ⛏️ Şist: Kolayca ince tabakalara ayrılabilir.
- 💎 Kuvarsit: Çok sert bir kayadır.
🔄 Kayaç Döngüsü
Kayaçlar sabit değildir! Bir kayaç türü, doğadaki süreçlerle (erime, soğuma, aşınma, birikme, basınç) başka bir kayaç türüne dönüşebilir. Buna kayaç döngüsü denir. Bu döngü sayesinde Dünya'mızın yüzeyi sürekli ama yavaş yavaş değişir.
📝 Özet ve Önemli Noktalar
- ✅ Kayaçlar, yer kabuğunun yapı taşlarıdır.
- ✅ 3 ana kayaç türü vardır: Magmatik, Tortul, Başkalaşım.
- ✅ Her kayaç türünün kendine özgü bir oluşum hikayesi vardır.
- ✅ Kayaçlar birbirine dönüşerek kayaç döngüsünü oluşturur.
- ✅ Kayaçlar, evlerimizin, yollarımızın, okullarımızın yapımında ve birçok eşyada kullanılır.
Bir sonraki doğa gezisinde veya bahçede gördüğünüz taşlara daha dikkatli bakın! Belki bir tortul kayaçta fosil, ya da parlak bir mermer parçası bulabilirsiniz. 🧐
