Edebiyatın en sevimli ve etkileyici söz sanatlarından biri olan kişileştirme (teşhis), insana özgü nitelikleri, duygu ve davranışları insan dışı varlıklara (hayvan, bitki, eşya, doğa olayları vb.) aktarmaktır. Bu yazıda, bu sanatın nasıl işlediğini göstermek için 10 farklı örnek üzerinde duracağız.
Kişileştirme, cansız varlıkları veya hayvanları bir insan gibi düşündürür, konuşturur veya onlara insani özellikler yükler. Amacı, anlatımı daha canlı, duygusal ve etkileyici kılmaktır.
"Sabah güneşi, uykulu gözlerini açıp yavaşça ufuktan başını kaldırdı."
Burada güneşe "uykulu gözlerini açmak" ve "başını kaldırmak" gibi insana özgü eylemler yüklenmiştir.
"Rüzgar, ağaçların arasında dolaşarak onlara eski şarkılarını fısıldıyordu."
Rüzgar, "dolaşmak" ve "fısıldamak" gibi insani eylemlerle kişileştirilmiştir.
"Zaman, acımasızca koşuyor ve ardında nice hatıralar bırakıyordu."
Soyut bir kavram olan "zaman", "koşmak" ve "acımasız olmak" gibi özelliklerle canlandırılmıştır.
"Yağmur, camlara hüzünle vuruyor, gözyaşlarını sessizce akıtıyordu."
Yağmur damlaları, "hüzünlenmek" ve "gözyaşı dökmek" gibi duygusal insan halleriyle betimlenmiştir.
"Gül, yanağını allık kaplamış bir gelin gibi utancından kıpkırmızı kesilmişti."
Gül çiçeğinin rengi, "utanmak" duygusuyla kişileştirilerek anlatılmıştır.
"Dolunay, bulutların arkasına saklanıp bize gizemli bir gülümsemeyle bakıyordu."
Ay'a "saklanmak" ve "gülümsemek" gibi insani davranışlar atfedilmiştir.
"Raftaki tozlu kitap, okunmayı beklediği için içten içe sessizce sızlanıyordu."
Cansız bir nesne olan kitap, "sızlanmak" ve "beklemek" gibi duygularla kişileştirilmiştir.
"Eski araba, bu sabah yine inatla çalışmak istemedi."
Arabaya "inat etmek" gibi bir insan karakter özelliği yüklenmiştir.
"Dağ, yüzyıllardır orada, gururla ve sabırla her şeyi izliyordu."
Dağa "gururlu" ve "sabırlı" olmak gibi insani karakter özellikleri verilmiştir.
"Öfkeli dalgalar, kayalıkları yumrukluyor, adeta intikam almak istiyordu."
Dalgalar, "öfkelenmek", "yumruklamak" ve "intikam almak istemek" gibi şiddet içeren insani duygu ve eylemlerle tasvir edilmiştir.
Kişileştirme sanatı, anlatımı sıradanlıktan kurtararak okuyucunun zihninde canlı imgeler oluşturur. Yukarıdaki 10 örnekte de görüldüğü gibi, bu sanat sayesinde etrafımızdaki dünya daha duygusal, daha renkli ve daha anlamlı bir hale gelebilir.
