Kök ve ek 5. sınıf

Question

Bu konuyu anlamakta biraz zorlanıyorum. Kök ile ekin birbirinden nasıl ayırt edeceğimi tam olarak kavrayamadım. Özellikle yapım eki ile çekim ekini karıştırıyorum.

Answer 1

🌳 Kök ve Ek Nedir? - 5. Sınıf Türkçe Ders Notu

Merhaba! Bugünkü dersimizde kelimelerin yapı taşlarını, yani kök ve ekleri öğreneceğiz. Bir kelimenin nasıl oluştuğunu anlamak, dilimizi daha iyi kullanmamızı sağlar. Hadi başlayalım!

📌 1. Kelimenin Temeli: KÖK

Kök, bir kelimenin anlamlı en küçük parçasıdır. Daha fazla parçalara ayrılamaz. Kelimenin ana fikrini taşır.

• 🎯 Örnek: "Kuş" kelimesi. Bunu "ku" ve "ş" diye bölemeyiz. Anlamlı en küçük hali "kuş"tur.
• 🎯 Örnek: "Gözlük" kelimesinin kökü "göz"dür. "-lük" kısmı ek'dir.
• 🎯 Örnek: "Yaz-mak, yaz-ı, yaz-lık" kelimelerinin hepsinin kökü "yaz"dır.

Kök Türleri: İsim Kökü (ev, su, güzel) ve Fiil Kökü (gel-, oku-, koş-) olmak üzere ikiye ayrılır.

🔗 2. Kelimeyi Geliştiren Parça: EK

Ekler, köklere gelerek onlara yeni anlamlar katar veya kelimeyi cümledeki görevine hazırlar. Kök olmadan ek tek başına anlam ifade etmez.

• ➕ Yapım Eki: Kelimenin anlamını değiştirir, yeni kelimeler türetir.
  • Göz + lük = Gözlük ("Göz" organından, "gözlük" aleti türedi.)
  • Bil + gi = Bilgi
• 🎭 Çekim Eki: Kelimenin anlamını değiştirmez, cümledeki görevini (halini, sayısını, şahsını) belirler.
  • Ev + i (Belirtme hali: Evi gördüm.)
  • Kitap + lar (Çoğul eki: Kitaplar)
  • Oku + du (Geçmiş zaman: Okudu)

🧩 3. Kök ve Ek Nasıl Ayırt Edilir? - Pratik Yöntem

Bir kelimenin kökünü bulmak için şu yolu izle:

1. Adım: Kelimedeki tüm ekleri teker teker kaldır.
   Örnek: "Çiçekçiler"
2. Adım: "-ler" çoğul ekini kaldır: "Çiçekçi"
3. Adım: "-çi" yapım ekini kaldır: "Çiçek"
4. Adım: Daha fazla bölemediğin için "çiçek" kelimesinin köküdür.

✅ Örnek Analiz Tablosu

Kelime	Kök	Ekler	Açıklama
Evsiz	Ev	-siz (yapım eki)	Evi olmayan anlamında yeni kelime.
Kalemlikler	Kalem	-lik (yapım), -ler (çekim)	Kalem konulan şeyler.
Okuyorum	Oku-	-yor (zaman eki), -um (şahıs eki)	Şimdi ben okuyorum.

🎯 Özet

• 🌳 Kök: Kelimenin anlamlı, bölünemez temelidir.
• 🔗 Ek: Köke gelerek yeni kelime yapar (Yapım Eki) veya kelimenin cümledeki halini belirler (Çekim Eki).
• 🔍 Kökü bulmak için tüm ekleri sökeriz.

💡 Unutma: Kök ve ekleri doğru ayırmak, yazım kurallarını ve dil bilgisini doğru öğrenmenin anahtarıdır! Bol bol pratik yap.