⚖️ Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması: Anayasal Çerçeve
Temel hak ve hürriyetler, bireylerin doğuştan sahip olduğu ve devletin dokunamayacağı haklardır. Ancak bu haklar, mutlak ve sınırsız değildir. Anayasa'mız, temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılmasına ilişkin belirli şartlar ve esaslar öngörmektedir.
- 🔑 Sınırlamanın Kanuni Dayanağı: Temel hak ve hürriyetler, ancak kanunla sınırlanabilir. Bu, "kanunilik ilkesi" olarak adlandırılır ve keyfi uygulamaların önüne geçmeyi amaçlar.
- 🎯 Sınırlamanın Nedenleri (Anayasa Madde 13): Temel hak ve hürriyetler, yalnızca Anayasa'da belirtilen sınırlama sebepleriyle sınırlandırılabilir. Bu sebepler şunlardır:
- Başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması
- Kamu düzeninin sağlanması
- Genel sağlığın korunması
- Genel ahlakın korunması
- Suç işlenmesinin önlenmesi
- Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünün korunması
- ⚖️ Sınırlamanın Ölçülülüğü: Sınırlama, ölçülü olmalıdır. Yani, sınırlama ile ulaşılmak istenen amaç arasında makul bir denge bulunmalıdır. Ölçülülük ilkesi üç alt ilkeden oluşur:
- Elverişlilik: Sınırlama, ulaşılmak istenen amaca uygun olmalıdır.
- Zorunluluk: Sınırlama, ulaşılmak istenen amaca ulaşmak için gerekli olmalıdır; aynı amaca daha hafif bir sınırlama ile ulaşmak mümkünse, o tercih edilmelidir.
- Oranlılık: Sınırlama, bireyin hakkına verdiği zarar ile kamu yararı arasında orantılı olmalıdır.
- 🛡️ Sınırlamanın Özüne Dokunmama: Sınırlama, temel hakkın özüne dokunmamalıdır. Yani, hakkın kullanılmasınıAnlamsız kılacak veya ortadan kaldıracak nitelikte olmamalıdır.
- 🚨 Savaş ve Olağanüstü Haller: Savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde, temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasa'da öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir. Ancak, bu durumlarda dahi çekirdek haklara dokunulamaz.
🛡️ Çekirdek Haklar Nelerdir?
- 📍 Yaşama Hakkı: Herkesin yaşama hakkı vardır ve bu hakka dokunulamaz.
- 📍 Maddi ve Manevi Bütünlüğün Korunması Hakkı: Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz.
- 📍 Din, Vicdan, Düşünce ve Kanaat Hürriyeti: Bu hürriyetler, savaş ve olağanüstü hallerde dahi sınırlandırılamaz.
- 📍 Suç ve Cezaların Geçmişe Yürümezliği İlkesi: Hiç kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz; hiç kimseye suçu işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez.
❗ Sınırlandırmada Dikkat Edilmesi Gerekenler
- 📜 Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri: Sınırlamalar, demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olmalıdır. Yani, çoğulculuk, hoşgörü, hukukun üstünlüğü gibi temel değerlerle çelişmemelidir.
- 🌍 Uluslararası Hukuk: Sınırlamalar, Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası insan hakları sözleşmelerine aykırı olmamalıdır.
Bu bilgiler ışığında, temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması konusunu daha iyi anlayabilir ve yorumlayabilirsiniz.
