📝 Küçük Harfle Yapılan Kısaltmalara Gelen Ekler
Bu konu, Türkçe yazım kurallarının önemli bir detayını oluşturur. Kısaltmalara ek getirilirken, kısaltmanın büyük harfle mi yoksa küçük harfle mi yazıldığı temel belirleyicidir. Bu ders notunda, küçük harfle yazılan kısaltmalara eklerin nasıl getirildiğini kuralları ve örnekleriyle öğreneceğiz.
✨ Temel Kural
Küçük harflerle yapılan kısaltmalara ek getirilirken, ek, kelimenin okunuşuna göre değil, kısaltmanın son harfinin okunuşuna göre belirlenir ve kesme işareti ( ' ) ile ayrılmaz.
- 📌 Örnek 1: "santimetre" → cm
Ek: "-de" (bulunma eki)
Yanlış: cm'de
Doğru: cmde (Son harf "m" olduğu ve sert ünsüz olduğu için "cmde" yazılır.)
- 📌 Örnek 2: "milimetre" → mm
Ek: "-i" (belirtme eki)
Yanlış: mm'i
Doğru: mmi (Son harf "m" olduğu için "mmi" yazılır.)
🔍 Ayrıntılı Kurallar ve Örnekler
1. Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme) Kuralı
Küçük harfli kısaltmanın son harfi f, s, t, k, ç, ş, h, p sert ünsüzlerinden biriyle bitiyorsa, ek de sert ünsüzle başlar.
- tbmm (Türkiye Büyük Millet Meclisi) → tbmmden (tbmm'den değil)
- kg (kilogram) → kgla (kg'la değil)
2. Ünlü Uyumu Kuralı
Ekin ünlüsü, kısaltmanın okunuşundaki son sesli harfe değil, kısaltmanın son harfine göre belirlenir. Genellikle son harf bir ünsüz olduğu için, ekin ünlüsü büyük ünlü uyumuna göre seçilir.
- cc (cubic centimetre) → cce yönelme eki, ccyi belirtme eki
- ml (mililitre) → mlden ayrılma eki
🚫 Sık Yapılan Hatalar
- ❌ Kesme işareti kullanmak: "cm'den", "kg'a" (YANLIŞ)
- ✅ Doğrusu: "cmden", "kga" (DOĞRU)
- ❌ Eki kelimenin tamamının okunuşuna göre getirmek: "santimetreye" yerine "cmye" demek. (YANLIŞ)
- ✅ Doğrusu: Kısaltmanın son harfi "m" ile bittiği için "cme" şeklinde yazılır. (DOĞRU)
💎 Özet
Küçük harfle yazılan kısaltmalara ek getirirken iki altın kuralı unutmayın:
- 🚫 Kesme işareti kullanılmaz.
- 🔗 Ek, kısaltmanın son harfinin okunuşuna doğrudan bitişik yazılır ve ünsüz benzeşmesi/ünlü uyumu kuralları bu son harfe göre işletilir.
Bu kural, dilimizin yazımdaki tutarlılığını ve okunaklılığını sağlamak için oldukça önemlidir.
