Mayoz bölünme çıkmış sorular TYT

Question

TYT'de mayoz bölünmeden genellikle hangi tarz sorular çıkıyor anlamıyorum. Özellikle mitozla farklarını ve krossing over olayını soruyorlar ama ben tam olarak nerede hata yaptığımı kestiremiyorum. Bu konudaki çıkmış sorular üzerinden gidersem daha iyi anlayacağımı düşünüyorum.

Answer 1

Mayoz Bölünme ve TYT'de Çıkmış Soru Tipleri

TYT sınavında mayoz bölünme ile ilgili sorular, hem sürecin kendisini hem de mitoz bölünmeden farklarını anlamayı gerektirir. Aşağıda, bu konuda karşılaşabileceğiniz temel soru tiplerini ve dikkat etmeniz gereken noktaları bulacaksınız.

1. Mayozun Temel Amaçları ve Özellikleri

Bu tip sorularda, mayozun canlılar için önemini ve genel özelliklerini bilmeniz istenir.

• Kromozom Sayısının Yarıya İnmesi: Mayozun en temel işlevi, eşey hücrelerinde (gamet) kromozom sayısını yarıya indirerek (\(2n \rightarrow n\)), döllenme sonucu kromozom sayısının sabit kalmasını sağlamaktır.
• Genetik Çeşitlilik: Mayoz, tür içi genetik çeşitliliğin temel kaynaklarından biridir. Bu çeşitlilik crossing-over (parça değişimi) ve homolog kromozomların rastgele ayrılması ile sağlanır.
• Sadece Eşey Ana Hücrelerinde Görülür: Mayoz, üreme organlarındaki eşey ana hücrelerinde gerçekleşir ve sonucunda dört adet genetik olarak birbirinden farklı hücre oluşur.

2. Mayoz I ve Mayoz II Evrelerinin Karşılaştırılması

Sorularda sıklıkla iki bölünme evresi birbiriyle karıştırılmaya çalışılır. Aşağıdaki tablo bu farkları netleştirecektir.

• Mayoz I:
  • Homolog kromozomlar ayrılır.
  • Profaz I'de crossing-over olayı gerçekleşir. Bu, genetik çeşitliliğin en önemli nedenidir.
  • Kromozom sayısı yarıya iner (\(2n \rightarrow n\)).
  • Kromatit sayısı değişmez.
• Mayoz II:
  • Kardeş kromatitler ayrılır.
  • Mitoz bölünmeye benzer, ancak başlangıçtaki hücrelerin kromozom sayısı zaten \(n\)'dir.
  • Kromozom sayısı değişmez (\(n \rightarrow n\)).
  • Kromatit sayısı yarıya iner.

3. Mitoz ve Mayozun Karşılaştırılması

TYT'de en sık çıkan soru tiplerinden biri, bir tablo veya ifade üzerinden iki bölünme tipinin karşılaştırılmasıdır.

• Oluşan Hücre Sayısı: Mitozda 2, mayozda 4 hücre oluşur.
• Genetik Yapı: Mitozda oluşan hücreler ana hücrenin genetik olarak aynısıdır (kromozon mutasyonu olmadığı sürece). Mayozda ise genetik çeşitlilik nedeniyle dört hücre de birbirinden farklıdır.
• Görüldüğü Yerler: Mitoz vücut hücrelerinde ve tek hücrelilerde üreme amacıyla görülür. Mayoz ise sadece eşey ana hücrelerinde görülür.
• Kromozom Sayısı: Mitozda kromozom sayısı değişmez (\(2n \rightarrow 2n\) veya \(n \rightarrow n\)). Mayozda ise yarıya iner (\(2n \rightarrow n\)).

4. Sayısal Hesaplama Soruları

Bu sorularda kromozom ve kromatit sayılarını takip edebilmeniz istenir.

Örnek Soru Tipi: "Kromozom sayısı \(2n = 46\) olan bir insanın sperm ana hücresinde mayoz bölünme sırasında, Mayoz I sonunda ve Mayoz II sonunda kromozom ve kromatit sayıları nedir?"

• Başlangıç (Mayoz I öncesi): \(2n = 46\) kromozom, 92 kromatit.
• Mayoz I Sonu: Homolog kromozomlar ayrıldığı için kromozom sayısı yarıya iner. \(n = 23\) kromozom, 46 kromatit (henüz kardeş kromatitler ayrılmamıştır).
• Mayoz II Sonu: Kardeş kromatitler ayrılır. \(n = 23\) kromozom, 23 kromatit (artık her biri bağımsız kromozom olmuştur).

Dikkat! Kromozom sayısının değiştiği kritik evre Mayoz I'in sonudur.

5. Kavram Yanılgısı Gerektiren Sorular

Bu tarz sorular, öğrencilerin sıkça düştüğü hataları test etmek için hazırlanır.

• Crossing-over (Parça Değişimi): Bu olay Profaz I evresinde, homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasında gerçekleşir. Kromozom sayısını veya kromatit sayısını değiştirmez, sadece genetik çeşitlilik sağlar.
• Mayoz ve Üreme: Mayoz bölünme doğrudan üreme değildir. Mayoz, eşey hücrelerini (gamet) oluşturur. Üreme, bu hücrelerin birleşmesi (döllenme) ile gerçekleşir.
• DNA Miktarı: DNA eşlendikten sonra (S evresinde) miktarı iki katına çıkar. Mayoz I sonunda hücre başına DNA miktarı başlangıca göre yarıya iner. Mayoz II sonunda ise tekrar yarıya inerek normal bir gametin DNA miktarına ulaşır.

Answer 2

Mayoz Bölünme Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Bir canlıda mayoz bölünme sırasında homolog kromozomların birbirine temas ederek gen alışverişi yapması olayına "crossing over" denir. Bu olayla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
a) Tür içi genetik çeşitliliği artırır
b) Profaz I evresinde gerçekleşir
c) Kromozom sayısını yarıya indirir
d) Kromatitler arasında gen değişimi olur
e) Mayoz II'de de gerçekleşebilir
Cevap: e) Crossing over sadece mayoz I'in profaz evresinde gerçekleşir, mayoz II'de gerçekleşmez. Mayoz II mitoz bölünmeye benzer şekilde ilerler.

Soru 2: 2n = 46 kromozomlu bir insan hücresinde mayoz bölünme sırasında, mayoz I sonunda oluşan hücrelerin kromozom durumu ve mayoz II sonunda oluşan gametlerin kromozom sayısı için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Mayoz I sonu: 23 kromozom (tek kromatitli), Mayoz II sonu: 23 kromozom
b) Mayoz I sonu: 46 kromozom (iki kromatitli), Mayoz II sonu: 23 kromozom
c) Mayoz I sonu: 23 kromozom (iki kromatitli), Mayoz II sonu: 23 kromozom
d) Mayoz I sonu: 46 kromozom (tek kromatitli), Mayoz II sonu: 46 kromozom
e) Mayoz I sonu: 23 kromozom (iki kromatitli), Mayoz II sonu: 46 kromozom
Cevap: c) Mayoz I'de homolog kromozomlar ayrılır, kromozom sayısı yarıya iner (23) ancak kromozomlar hala iki kromatitlidir. Mayoz II'de kromatitler ayrılır ve 23 kromozomlu gametler oluşur.

Soru 3: Bir hücrede mayoz bölünme sırasında, anafaz I evresinde homolog kromozom çiftlerinin hücrenin karşıt kutuplarına rastgele dağılmasına "bağımsız dağılım" denir. 2n = 4 kromozomlu bir hücrede, krossing over olmadan gerçekleşen mayoz bölünme sonucu kaç farklı genetik çeşitte gamet oluşabilir?
a) 2
b) 4
c) 8
d) 16
e) 32
Cevap: b) Bağımsız dağılım sayısı 2ⁿ formülüyle bulunur (n = homolog kromozom çifti sayısı). 2n = 4 ise n = 2'dir. 2² = 4 farklı genetik çeşitte gamet oluşur.

Answer 3

Mayoz Bölünme Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Bir canlıda mayoz bölünme sırasında homolog kromozomların birbirine temas ederek gen alışverişi yaptığı evre aşağıdakilerden hangisidir?
a) Metafaz I
b) Anafaz I
c) Profaz I
d) Telofaz I
e) İnterfaz
Cevap: c) Profaz I. Çözüm: Crossing-over (parça değişimi) olayı, mayoz bölünmenin Profaz I evresinde gerçekleşir. Bu evrede homolog kromozomlar tetrat oluşturur ve kromatitler arasında gen alışverişi yapılır.

Soru 2: 2n = 46 kromozomlu bir insan hücresi mayoz bölünme geçirdiğinde, bölünme sonucu oluşan her bir hücredeki kromozom sayısı ve bölünme sonucu oluşan hücre sayısı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
a) 23 kromozom - 2 hücre
b) 46 kromozom - 4 hücre
c) 23 kromozom - 4 hücre
d) 46 kromozom - 2 hücre
e) 92 kromozom - 4 hücre
Cevap: c) 23 kromozom - 4 hücre. Çözüm: Mayoz bölünme, kromozom sayısını yarıya indirgeyici bir bölünmedir. 2n=46 kromozomlu bir hücreden, n=23 kromozomlu 4 yavru hücre oluşur.

Soru 3: Mayoz bölünme ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
a) Eşey hücrelerinin (gamet) oluşumunu sağlar
b) Sonucunda genetik çeşitlilik oluşur
c) Bir hücre art arda iki bölünme geçirir
d) Oluşan hücrelerin kromozom sayısı ana hücrenin yarısı kadardır
e) Oluşan hücreler mitoz bölünme geçiremezler
Cevap: e) Oluşan hücreler mitoz bölünme geçiremezler. Çözüm: Mayoz sonucu oluşan hücreler (örneğin sperm veya yumurta) döllenme olayı gerçekleşmeden mitoz geçiremezler. Ancak bazı canlılarda mayoz sonucu oluşan sporlar mitoz bölünme geçirerek yeni bireyler oluşturabilir.

Soru 4: Bir hücrede mayoz I bölünmesinin tamamlanmasının ardından, mayoz II bölünmesi başlamadan önce interfaz evresi görülür. Bu interfaz evresi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) DNA replikasyonu gerçekleşir
b) Sentriyoller eşlenir
c) Hücre büyümesi ve metabolik aktiviteler hızlanır
d) Kromozomlar tekrar belirgin hale gelir
e) Çekirdek zarı tamamen erir
Cevap: c) Hücre büyümesi ve metabolik aktiviteler hızlanır. Çözüm: Mayoz I ve mayoz II arasında görülen interfaz evresinde DNA replikasyonu gerçekleşmez. Bu evrede sadece hücrede büyüme ve metabolik aktivitelerde artış görülür.