🎯 Mayoz Bölünme Nedir?
Mayoz bölünme, eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin (gametlerin) oluşmasını sağlayan özel bir hücre bölünmesidir. Bu bölünme sonucunda kromozom sayısı yarıya iner ve genetik çeşitlilik artar.
🧬 Mayozun Genel Özellikleri
- ✅ Sadece eşey ana hücrelerinde (2n) gerçekleşir.
- ✅ Bir hücreden dört yeni hücre oluşur.
- ✅ Oluşan hücrelerin kromozom sayısı ana hücrenin yarısıdır (n).
- ✅ Arka arkaya iki bölünme (Mayoz I ve Mayoz II) gerçekleşir.
- ✅ Crossing-over (parça değişimi) ve bağımsız dağılım sayesinde genetik çeşitlilik sağlanır.
🔄 Mayoz I (İndirgenme Bölünmesi)
Bu bölünmede kromozom sayısı yarıya indirilir. Homolog kromozomlar birbirinden ayrılır.
📌 1. Profaz I
- 🌪️ Çekirdek zarı ve çekirdekçik erimeye başlar.
- 🧵 Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur.
- 🤝 Homolog kromozomlar yan yana gelerek tetrat oluşturur.
- 🔄 Crossing-over (parça değişimi) gerçekleşir. Bu, genetik çeşitliliğin en önemli nedenidir.
- 🎯 İğ iplikleri oluşur.
📌 2. Metafaz I
- 📐 Homolog kromozom çiftleri (tetratlar) hücrenin ekvator düzlemine tek sıra halinde dizilir.
- 🎯 İğ iplikleri homolog kromozomların sentromerlerine bağlanır.
📌 3. Anafaz I
- ➡️ İğ ipliklerinin kısalmasıyla homolog kromozomlar birbirinden ayrılarak zıt kutuplara çekilir.
- ⚠️ Bu evrede kromatitler ayrılmaz, sadece homolog kromozomlar ayrılır.
- 📉 Kromozom sayısı indirgenmiş olur.
📌 4. Telofaz I
ul>
🛑 Kutuplara çekilen kromozomların etrafında yeni çekirdek zarları oluşur.
🔚 Sitoplazma bölünmesi (sitokinez) gerçekleşir ve iki yavru hücre oluşur.
🔄 Bu hücrelerin kromozom sayısı (n) ana hücrenin yarısıdır, ancak her kromozom iki kromatitlidir.
🔄 Mayoz II (Eşey Bölünmesi)
Bu bölünme mitoza benzer ve Mayoz I'den hemen sonra, bir dinlenme evresi olmaksızın gerçekleşir. Amacı, kromatitleri ayırmaktır.
📌 1. Profaz II
- 🌪️ Çekirdek zarı ve çekirdekçik tekrar erir.
- 🎯 İğ iplikleri tekrar oluşur.
📌 2. Metafaz II
- 📐 Kromozomlar, her bir hücrenin ekvator düzlemine tek sıra halinde dizilir.
- 🎯 İğ iplikleri kromozomların sentromerlerine bağlanır.
📌 3. Anafaz II
- ➡️ İğ ipliklerinin kısalmasıyla kardeş kromatitler birbirinden ayrılır ve zıt kutuplara çekilir.
- 📊 Artık her biri bağımsız birer kromozom olarak sayılır.
📌 4. Telofaz II
- 🛑 Kutuplara çekilen kromozomların etrafında çekirdek zarı oluşur.
- 🧬 Kromozomlar tekrar kromatin ipliğe dönüşür.
- 🔚 Sitoplazma bölünmesi (sitokinez) gerçekleşir.
🎉 Mayoz Bölünmenin Sonucu
Bir ana hücreden (2n), dört adet haploit (n) kromozomlu yavru hücre oluşur. Bu hücreler:
- 🧬 Erkekte: Dört adet sperm hücresi.
- 🧬 Dişide: Bir adet yumurta hücresi ve üç adet kutup cisimciği.
💡 Önemli Hatırlatma: Mayoz bölünme, türlerin kromozom sayısını sabit tutarken aynı zamanda crossing-over ve bağımsız dağılım sayesinde yeni gen kombinasyonları oluşturarak evrim için gerekli genetik çeşitliliği sağlar.
