Haritalar: Mekanın Aynası
Haritalar, yeryüzünün tamamının veya bir bölümünün kuşbakışı görünümünün, belli bir ölçek dahilinde ve çeşitli çizim yöntemleriyle bir düzleme aktarılmasıdır. Kısacası, dünyayı kağıda dökme sanatı ve bilimidir.
Harita Elemanları (Bir Haritada Olmazsa Olmazlar)
Doğru ve güvenilir bir haritanın mutlaka aşağıdaki elemanları bulundurması gerekir:
- Başlık: Haritanın neyi gösterdiğini belirtir. (Örn: Türkiye Fiziki Haritası)
- Ölçek: Harita üzerindeki uzunluğun, gerçek uzunluğa oranıdır. Haritanın küçültme oranını verir. İki türlü gösterilir:
- Kesir Ölçek: 1 / 500.000 gibi kesirli sayılarla ifade edilir. Payda ne kadar büyükse, harita o kadar küçültülmüş demektir.
- Çizgi (Grafik) Ölçek: Bir çizgi üzerinde gerçek uzunlukların işaretlendiği ölçektir. Fotokopi ile büyütüp küçültüldüğünde oranı değişmez.
- Yön Oku (Kuzey Oku): Haritanın hangi yönünün kuzeyi gösterdiğini belirten oktur. Haritalarda genellikle üst taraf kuzeyi gösterir.
- Lejant (Harita Anahtarı): Haritada kullanılan renklerin ve sembollerin ne anlama geldiğini açıklayan bölümdür. Örneğin, mavi rengin suyu, yeşil rengin ovaları temsil ettiği lejantta belirtilir.
- Koordinat Sistemi: Enlem ve boylamlar, bir noktanın dünya üzerindeki kesin yerini bulmamızı sağlar.
Harita Çeşitleri
Haritalar genel olarak iki ana gruba ayrılır:
- Fiziki Haritalar: Yeryüzü şekillerini (dağ, tepe, ova, plato, vadi vb.) gösteren haritalardır. Bu şekiller genellikle renklendirme yöntemiyle belirtilir. (Örn: Yeşil: Alçak yerler, Kahverengi: Yüksek yerler)
- Beşeri ve Ekonomik Haritalar: İnsan faaliyetlerini ve bunların dağılışını gösteren haritalardır. Bu gruba giren başlıca haritalar şunlardır:
- Siyasi (İdari) Haritalar: Ülke, il, ilçe sınırlarını gösterir.
- Nüfus Haritaları: Nüfusun dağılışını ve yoğunluğunu gösterir.
- Ekonomi Haritaları: Tarım, sanayi, maden gibi ekonomik faaliyetlerin dağılışını gösterir.
Ölçeklerine Göre Haritalar
- Büyük Ölçekli Haritalar:
- Paydası küçüktür (1 / 50.000 gibi).
- Küçültme oranı azdır, ayrıntı fazladır.
- Planlar, topoğrafya haritaları, şehir haritaları bu gruba girer.
- Gösterilen alan dardır.
- Küçük Ölçekli Haritalar:
- Paydası büyüktür (1 / 1.000.000 gibi).
- Küçültme oranı fazladır, ayrıntı azdır.
- Dünya ve kıta haritaları bu gruba girer.
- Gösterilen alan geniştir.
Haritalar, coğrafyanın en temel aracıdır. Bir bölgenin fiziki özelliklerini, nüfusunu, ekonomisini anlamak ve planlama yapmak için vazgeçilmezdirler. Onlar olmadan dünyayı anlamlandırmak çok daha zor olurdu.
