📜 Mısır Sorunu'nun Ortaya Çıkışı
Mısır Sorunu, 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu ile Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa arasında yaşanan ve Avrupa devletlerinin de dahil olduğu bir dizi siyasi ve askeri krize verilen isimdir. Bu sorun, Osmanlı merkezi otoritesinin zayıfladığını ve bir valisini dahi kontrol etmekte zorlandığını gösterdi.
👤 Kavalalı Mehmet Ali Paşa Kimdir? 💂♂️
- 🗺️ Osmanlı Devleti'nin Mısır Valisi'dir.
- 💪 Son derece yetenekli, güçlü bir asker ve idarecidir.
- 🔄 Mısır'da modern bir ordu ve yönetim sistemi kurmuş, ülkeyi adeta bağımsız bir devlet gibi yönetmiştir.
⚔️ Sorunun Başlangıcı: Navarin Baskını (1827) 🔥
Osmanlı Devleti, Yunan İsyanı'nı bastırmak için Mehmet Ali Paşa'dan yardım istedi. Oğlu İbrahim Paşa komutasındaki Mısır donanması ve ordusu, isyanı neredeyse bastırmak üzereyken; İngiltere, Fransa ve Rusya'nın müdahalesiyle Osmanlı-Mısır donanması Navarin'de yakıldı. Bu durum, Mehmet Ali Paşa'nın Osmanlı'dan hoşnutsuzluğunu artırdı.
🚀 Mehmet Ali Paşa'nın İsyanı ve Büyük Başarılar
Mehmet Ali Paşa, Navarin'deki kayıplarının karşılığı olarak Osmanlı'dan Suriye valiliğini istedi. Reddedilince isyan etti.
- 🎯 Kütahya'ya Kadar İlerleme: Oğlu İbrahim Paşa komutasındaki Mısır ordusu, Osmanlı kuvvetlerini mağlup ederek Kütahya'ya kadar geldi (1832-1833).
- 🤝 Kütahya Antlaşması (1833): Osmanlı Devleti, Mehmet Ali Paşa'ya Mısır ve Girit valiliklerine ek olarak Suriye ve Adana valiliklerini vermek zorunda kaldı.
🌍 Avrupa'nın Müdahalesi ve Nihai Çözüm
Mehmet Ali Paşa'nın giderek güçlenmesi, başta İngiltere olmak üzere Avrupa devletlerini rahatsız etti. Çünkü bu durum, Avrupa'nın sömürge yolları ve "Şark Meselesi" için bir tehdit oluşturuyordu.
- 🔄 II. Mehmet Ali Paşa İsyanı (1839): Osmanlı Devleti, kaybettiği toprakları geri almak için tekrar savaş açtı ancak Nizip'te ağır bir yenilgi aldı.
- ⚓ Londra Protokolü (1840): İngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya'nın desteğiyle imzalandı. Buna göre:
- ✅ Mehmet Ali Paşa'ya Mısır valiliği babadan oğula geçmek üzere verildi.
- ❌ Suriye, Girit ve Adana valilikleri geri alındı.
- 🌊 Boğazlar Sözleşmesi (1841): Londra Protokolü'nü tamamlayıcı nitelikte imzalandı. Boğazlar, barış zamanında bütün savaş gemilerine kapatıldı. Bu, Osmanlı'nın "toprak bütünlüğünün" Avrupalı devletler garantisine alındığının bir göstergesi oldu.
🎯 Mısır Sorunu'nun Sonuçları ve Önemi
- 📉 Osmanlı Devleti, bir valisine bile söz geçiremeyecek kadar zayıfladığını tüm dünyaya gösterdi.
- 🤝 Osmanlı Devleti'nin varlığını sürdürmesi, artık Avrupa devletlerinin çıkar dengesine bağlı hale geldi.
- 🇪🇬 Mısır, iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı'ya bağlı özerk bir eyalet haline geldi ve zamanla İngiliz nüfuzuna girdi.
- 🇫🇷 Fransa'nın bölgedeki etkisi azalırken, İngiltere'nin etkisi arttı.
- 🚫 Boğazlar üzerinde uluslararası bir statü oluştu, Osmanlı'nın boğazlar üzerindeki mutlak hakimiyeti sona erdi.
💡 Özetle: Mısır Sorunu, Osmanlı'nın dağılma sürecindeki en önemli iç ve dış krizlerden biridir. Merkezi otoritenin çöküşünü ve Avrupa'nın Osmanlı iç işlerine müdahalesinin önünü açmıştır.
