📚 Mol Kavramı Çıkmış Sorular (TYT, AYT)
Bu bölümde, Mol Kavramı ile ilgili geçmiş yıllarda TYT ve AYT sınavlarında çıkmış bazı önemli soru tiplerini ve çözümlerini inceleyeceğiz. Bu sorular, konunun sınavlarda nasıl sorgulandığını anlamanız açısından oldukça faydalı olacaktır. 🎯
🧪 Temel Mol Hesaplamaları
Bu tip sorularda genellikle mol sayısı, tanecik sayısı, kütle ve normal koşullardaki hacim arasındaki dönüşümler sorulur.
- ✅ Formül: Mol sayısı (n) = Verilen Kütle (m) / Mol Kütlesi (M_A)
- ✅ Formül: Tanecik Sayısı = Mol Sayısı x Avogadro Sayısı (N_A)
- ✅ Formül: Normal Koşullarda Hacim (V) = Mol Sayısı x 22,4 L
💡 Örnek Soru 1 (TYT):
Normal koşullarda 5,6 L hacim kaplayan CO₂ gazı kaç moldür? (C:12, O:16)
Çözüm:
- ➡️ Gazların normal koşullardaki molar hacmi 22,4 L/mol'dür.
- ➡️ n = V / 22,4 = 5,6 / 22,4 = 0,25 mol
💡 Örnek Soru 2 (AYT):
3,01 x 10²³ tane atom içiren N₂O₃ gazı kaç gramdır? (N:14, O:16)
Çözüm:
- ➡️ Öncelikle bileşiğin formülünden toplam atom sayısını bulalım: N₂O₃ = 2 N + 3 O = 5 atom
- ➡️ Verilen tanecik (atom) sayısını mol sayısına çevirelim: n = (3,01x10²³) / (6,02x10²³) = 0,5 mol atom
- ➡️ Bu, bileşiğin toplam atomlarının molüdür. Bileşiğin kendisinin mol sayısını bulmak için toplam atom molünü bir moleküldeki atom sayısına böleriz: n_bileşik = 0,5 / 5 = 0,1 mol N₂O₃
- ➡️ M_A(N₂O₃) = (2x14) + (3x16) = 28 + 48 = 76 g/mol
- ➡️ m = n x M_A = 0,1 mol x 76 g/mol = 7,6 gram
🔢 Karışım ve Bileşik Problemleri
Bu sorular, birden fazla element veya bileşiğin bir arada bulunduğu ve mol-mol, mol-kütle ilişkilerinin kurulmasını gerektiren daha karmaşık problemlerdir.
💡 Örnek Soru 3 (AYT):
Eşit kütlede alınan CH₄ ve SO₂ gazlarından oluşan karışım toplam 2,5 mol olduğuna göre, karışımda kaç gram CH₄ vardır? (C:12, H:1, S:32, O:16)
Çözüm:
- ➡️ Her iki gazdan eşit kütlede (m gram) alınsın.
- ➡️ M_A(CH₄) = 12 + (4x1) = 16 g/mol
- ➡️ M_A(SO₂) = 32 + (2x16) = 64 g/mol
- ➡️ n_CH₄ = m / 16
- ➡️ n_SO₂ = m / 64
- ➡️ Toplam mol: (m/16) + (m/64) = 2,5 mol
- ➡️ Payda eşitleyelim: (4m/64) + (m/64) = 5m/64 = 2,5
- ➡️ 5m = 2,5 x 64 = 160 --> m = 32 gram
- ➡️ Soruda CH₄'ün kütlesi soruluyor. Eşit kütlede alındıkları için CH₄'ten de 32 gram alınmıştır.
⚗️ Kimyasal Tepkimelerde Mol Hesaplamaları
Bu tip sorularda, denkleştirilmiş bir kimyasal tepkime verilir ve giren/ürünlerin mol, kütle veya hacimleri arasında ilişki kurmanız istenir.
💡 Örnek Soru 4 (TYT/AYT):
2Mg + O₂ → 2MgO tepkimesine göre, 4,8 gram Mg metali yandığında normal koşullarda kaç litre O₂ gazı harcanır? (Mg:24)
Çözüm:
- ➡️ n_Mg = m / M_A = 4,8 / 24 = 0,2 mol
- ➡️ Tepkime denklemine göre: 2 mol Mg, 1 mol O₂ ile tepkimeye girer.
- ➡️ O halde 0,2 mol Mg, 0,1 mol O₂ ile tepkimeye girer.
- ➡️ V_O₂ = n x 22,4 = 0,1 x 22,4 = 2,24 L
📌 Çözüm Stratejileri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
- 🧠 Birimlere Dikkat! Soruda gram mı, litre mi, atom sayısı mı verilmiş? İstenen nedir? Bunları iyi okuyun.
- 🧠 Mol Kütlesi Hesaplama: Bileşiklerin mol kütlesini hesaplarken atom kütlelerini ve sayılarını doğru çarpın.
- 🧠 Atom/İyon/Molekül Ayrımı: Soruda "tanecik" ifadesi geçiyorsa, bunun atom mu, molekül mü yoksa iyon mu olduğuna dikkat edin. Örneğin, He gazı tek atomludur, N₂ gazı iki atomludur.
- 🧠 Oran-Orantı: Tepkime problemlerinde mol-mol ilişkisini (tepkime katsayıları) kullanarak oran-orantı kurun.
- 🧠 Bol Bol Soru Çözün: Farklı soru tiplerini görmek, konuyu pekiştirmenin ve sınavda hız kazanmanın en iyi yoludur.
