Monosakkaritler (Basit Şekerler)
Monosakkaritler, karbonhidratların en basit yapı taşlarıdır. Daha küçük birimlere parçalanamazlar. Genel formülleri (CH₂O)ₙ şeklindedir.
- Yapı: Tek bir şeker molekülünden oluşurlar.
- Suda Çözünürlük: Suda çok iyi çözünürler.
- Tat: Tatlıdırlar.
- Örnekler: Glikoz (üzüm şekeri), Fruktoz (meyve şekeri), Galaktoz.
- Görev: Hücrelerde doğrudan enerji kaynağı olarak kullanılırlar.
Disakkaritler (Çift Şekerler)
Disakkaritler, iki monosakkaritin birleşmesiyle (dehidrasyon sentezi) oluşur. Bu bağa glikozit bağı denir.
- Yapı: İki monosakkarit molekülünün birleşmesinden oluşur.
- Suda Çözünürlük: Suda çözünürler.
- Tat: Tatlıdırlar, ancak monosakkaritlerden daha az tatlıdırlar.
- Örnekler:
- Sakkaroz (Çay şekeri) = Glikoz + Fruktoz
- Laktoz (Süt şekeri) = Glikoz + Galaktoz
- Maltoz (Malta şekeri) = Glikoz + Glikoz
- Görev: Vücuda alındıklarında enzimlerle monosakkaritlerine parçalanır ve enerji üretiminde kullanılırlar.
Polisakkaritler (Çok Şekerler)
Polisakkaritler, çok sayıda (yüzlerce veya binlerce) monosakkaritin birleşmesiyle oluşan büyük moleküllerdir.
- Yapı: Çok sayıda monosakkaritin zincir halinde birleşmesiyle oluşur.
- Suda Çözünürlük: Çoğu suda çözünmez (nişasta sıcak suda, glikojen ve kitin suda çözünür).
- Tat: Tatsızdırlar.
- Örnekler:
- Nişasta: Bitkilerin depo polisakkaritidir.
- Glikojen: Hayvanların ve mantarların depo polisakkaritidir. "Hayvan nişastası" olarak da bilinir.
- Selüloz: Bitki hücre çeperinin yapısal bileşenidir. İnsanlar selülozu sindiremez.
- Kitin: Eklembacaklıların dış iskeletinde ve mantar hücre duvarında bulunur.
- Görev: Depo polisakkaritleri (nişasta, glikojen) enerji deposu, yapısal polisakkaritler (selüloz, kitin) ise destek sağlamak için kullanılır.
Özet Tablo
Aradaki temel farkları özetlemek gerekirse:
- Monosakkaritler: Yapı taşıdır. Tek molekül. Enerji için doğrudan kullanılır.
- Disakkaritler: İki yapı taşının birleşmesiyle oluşur. Enerji için kullanılmadan önce parçalanması gerekir.
- Polisakkaritler: Çok sayıda yapı taşının birleşmesiyle oluşur. Depolama veya yapısal destek görevi görür.
