Monosakkaritlerin Tanımı
Monosakkaritler, karbonhidratların en basit yapı taşlarıdır. Daha küçük birimlere parçalanamazlar. Bu nedenle basit şekerler olarak da adlandırılırlar. Genel formülleri (CH2O)n şeklindedir ve "n" değeri genellikle 3 ile 7 arasında değişir.
Monosakkaritlerin Sınıflandırılması
Monosakkaritler başlıca iki şekilde sınıflandırılır:
- Karbon Sayısına Göre:
- Triozlar (3 Karbonlu): Gliseraldehit gibi. Hücre solunumunun ara ürünleridir.
- Pentozlar (5 Karbonlu): Riboz ve Deoksiriboz. DNA ve RNA'nın yapısına katılırlar.
- Heksozlar (6 Karbonlu): Glikoz, Fruktoz ve Galaktoz. Enerji kaynağı olarak kullanılırlar.
- Fonksiyonel Gruba Göre:
- Aldozlar: Karbonil grubu molekülün ucundadır (aldehit grubu). Örneğin, Glikoz ve Riboz.
- Ketozlar: Karbonil grubu molekülün herhangi bir ucunda değildir (keton grubu). Örneğin, Fruktoz.
Önemli Monosakkaritler ve Görevleri
- Glikoz (Kan Şekeri): Canlıların temel enerji kaynağıdır. Hücre solunumu ile enerji (ATP) üretiminde kullanılır.
- Fruktoz (Meyve Şekeri): Meyvelerde ve balda bulunur. Tatlılık oranı en yüksek şekerdir.
- Galaktoz: Süt ve süt ürünlerinde bulunur. Glikoz ile birleşerek süt şekeri olan Laktozu oluşturur.
- Riboz ve Deoksiriboz: Riboz RNA'nın, deoksiriboz ise DNA'nın yapısına katılarak genetik bilginin taşınmasını sağlar.
Monosakkaritlerin Genel Özellikleri
- Suda çözünürler.
- Tatları tatlıdır.
- Hücre zarından geçebilirler ve doğrudan kana karışırlar.
- Disakkarit ve polisakkaritlerin sentezinde yapı taşı olarak görev yaparlar. Örneğin, iki glikoz molekülü birleşerek maltozu oluşturur.
