Nitrifikasyon, toprakta bulunan amonyağın (NH3) veya amonyum iyonunun (NH4+), önce nitrite (NO2-) ve sonra nitrata (NO3-) dönüştürüldüğü iki aşamalı bir biyolojik süreçtir. Bu süreç, nitrifikasyon bakterileri adı verilen özel bakteriler tarafından gerçekleştirilir.
Bu bakteriler, iki ana gruba ayrılır ve her biri sürecin farklı bir aşamasından sorumludur:
Bitkiler, azotu topraktan genellikle nitrat (NO3-) formunda alabildikleri için bu süreç bitki beslenmesi açısından hayati öneme sahiptir.
Kemosentez, bazı canlıların (kemoototroflar), enerji kaynağı olarak güneş ışığı yerine inorganik kimyasal maddeleri oksitleyerek elde ettikleri enerjiyi kullanarak, inorganik maddelerden (CO2 ve H2O) kendi organik besinlerini ürettikleri bir süreçtir. Fotosentezden temel farkı, enerji kaynağının güneş ışığı değil, kimyasal reaksiyonlar olmasıdır.
Nitrifikasyon bakterileri, kemoototrof canlılara mükemmel bir örnektir. Bu bakteriler, nitrifikasyon reaksiyonları sırasında açığa çıkan enerjiyi kullanarak kemosentez yapar.
Örneğin:
\( 2NH_3 + 3O_2 \rightarrow 2NO_2^- + 2H^+ + 2H_2O + \text{Enerji} \)
Açığa çıkan bu enerji, bakterinin CO2'den organik madde sentezlemesi (kemosentez) için kullanılır.
\( 2NO_2^- + O_2 \rightarrow 2NO_3^- + \text{Enerji} \)
Yine buradan elde edilen enerji, bakterinin kendi besinini üretmesi için kullanılır.