Coğrafyada yer şekillerini, yerleşim yerlerini veya herhangi bir coğrafi özelliği harita üzerinde gösterebilmek için nokta, çizgi ve alan gibi temel unsurları kullanırız. Bu unsurlar, karmaşık coğrafi bilgileri basit ve anlaşılır bir şekilde ifade etmemizi sağlar.
Nokta, harita üzerinde bir konumu belirtmek için kullanılan en küçük işarettir. Boyutu (en ve genişliği) yoktur, sadece bir konumu temsil eder.
Çizgi, harita üzerinde uzunluğu olan fakat genişliği olmayan (ölçeğe göre ihmal edilebilen) unsurları ifade eder. Bu unsurlar iki nokta arasında uzanan hatlardır.
Alan, harita üzerinde hem uzunluğu hem de genişliği olan, belirli bir yüzeyi kaplayan unsurlardır. Bu unsurların sınırları vardır ve içleri genellikle bir renk veya desenle doldurulur.
Not: Bir özelliğin haritada nokta, çizgi mi yoksa alan mı olarak gösterileceği, haritanın ölçeğine bağlıdır. Örneğin, küçük ölçekli bir Dünya haritasında İstanbul bir nokta olarak gösterilirken, büyük ölçekli bir İstanbul haritasında alan olarak gösterilir.
Soru 1: Bir harita üzerinde Ankara şehrinin konumu, küçük bir daire ile gösterilmiştir. Bu gösterim, coğrafi bir özelliğin matematiksel bir konumla ifade edilmesini sağlar ve gerçekte kapladığı alan dikkate alınmaz.
Bu parçada tanımlanan harita gösterim yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Çizgi Yöntemi b) Alan Yöntemi c) Nokta Yöntemi d) Grafik Yöntemi e) Renklendirme Yöntemi
Cevap: c) Nokta Yöntemi
Çözüm: Nokta yönteminde, belirli bir özelliğin (nüfus, maden vb.) dağılışı, harita üzerinde bir nokta ile temsil edilir. Bu noktaların büyüklüğü, o yerin kapladığı gerçek alanla ilişkili değildir; sadece konum bilgisini verir.
Soru 2: Bir coğrafyacı, ülkedeki demir yolu ağını haritalandırmak istiyor. Bu ağ, belirli bir genişliğe sahip olmayan, iki nokta arasında bağlantı kuran hatlardan oluşmaktadır.
Bu coğrafyacının haritasında demir yollarını göstermek için kullanması en uygun yöntem aşağıdakilerden hangisidir?
a) Nokta Yöntemi b) Çizgi Yöntemi c) Alan Yöntemi d) Kabartma Yöntemi e) İzohips Yöntemi
Cevap: b) Çizgi Yöntemi
Çözüm: Çizgi yöntemi, sınır, yol, akarsu, demir yolu gibi uzunluk esaslı, ancak genişliği harita ölçeğinde gösterilemeyecek kadar dar olan unsurların haritalanmasında kullanılır.
Soru 3: Bir araştırmacı, Türkiye'deki orman alanlarının dağılışını gösteren bir harita hazırlamaktadır. Bu haritada, ormanlık bölgeler yeşil renkle, orman olmayan bölgeler ise açık kahverengi ile taranmıştır.
Bu haritada kullanılan temel gösterim yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Nokta Yöntemi b) Çizgi Yöntemi c) Alan Yöntemi d) Grafik Yöntemi e) Nokta-Çizgi Yöntemi
Cevap: c) Alan Yöntemi
Çözüm: Alan yöntemi, yüzey örtüsü (orman, göl, tarım alanı vb.), nüfus yoğunluğu veya bir bölgenin sınırları gibi belirli bir alan kaplayan dağılışların haritalanmasında kullanılır. Bu yöntemde renkler veya taramalar kullanılır.
Soru 4: Coğrafi dağılışların haritalara aktarılmasında kullanılan yöntemlerden biri olan "Nokta Yöntemi" ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
a) Birim değeri, bir noktanın temsil ettiği miktardır.
b) Dağılışın yoğun olduğu yerlerde noktalar birleşerek leke görünümü oluşturabilir.
c) Noktaların büyüklüğü, temsil ettikleri yerleşim yerinin gerçek yüzölçümüne eşittir.
d) Maden yatakları veya fabrikaların dağılışını göstermek için kullanılabilir.
e) Noktaların harita üzerindeki konumu, dağılışın yerini gösterir.
Cevap: c) Noktaların büyüklüğü, temsil ettikleri yerleşim yerinin gerçek yüzölçümüne eşittir.
Çözüm: Nokta yönteminde, noktalar sadece bir özelliğin bulunduğu konumu gösterir. Noktaların büyüklüğü veya şekli, o yerin gerçek yüzölçümü veya şekli hakkında bilgi vermez. Örneğin, bir nokta hem küçük bir köyü hem de büyük bir kenti temsil edebilir.
