📚 Oldurgan Fiil Nedir?
Geçişsiz bir fiilin (yani nesne almayan bir fiilin) "-r, -t, -tır" eklerinden birini alarak geçişli hale gelmesine ve bir işin yaptırıldığını ifade etmesine oldurgan fiil denir. Yani özne işi kendisi yapmaz, başkasına yaptırır. 🎯
➡️ Oldurgan Fiil Ekleri ve Kullanımları
Üç temel eki vardır:
- ✅ -r Eki: Genellikle ünlü ile biten fiillere gelir.
- ✅ -t Eki: Genellikle ünsüz ile biten fiillere gelir.
- ✅ -tır Eki: Her iki durumda da kullanılabilen, daha genel bir ektir.
🧩 Örneklerle Oldurgan Fiiller
Aşağıdaki tabloda, geçişsiz fiillerin bu ekleri alarak nasıl oldurgan hale geldiğini görebilirsiniz:
- 💤 Uyu- (Geçişsiz) ➡️ Uyu-t- (Oldurgan)
"Anne, bebeği uyuttu." (Uyuma işini bebeğe yaptırdı.)
- 🚶♂️ Yürü- (Geçişsiz) ➡️ Yürü-t- (Oldurgan)
"Antrenör, sporcuları parkurda yürüttü." (Yürüme işini sporculara yaptırdı.)
- 😭 Ağla- (Geçişsiz) ➡️ Ağla-t- (Oldurgan)
"O film beni çok ağlattı." (Ağlama işini bana yaptırdı.)
- 🍽️ Piş- (Geçişsiz) ➡️ Piş-ir- (Oldurgan)
"Yemekleri anneme pişirttim." (Pişirme işini anneme yaptırdım.)
- 🧹 Sil- (Geçişli - Zaten nesne alabilir, ETTİRGEN yapılır) ➡️ Sil-dir- (Ettirgen)
"Camları işçiye sildirdim." (Silme işini işçiye yaptırdım.)
⚠️ Önemli Uyarılar
- 📌 Oldurgan fiiller, geçişsiz fiillerden türetilir. Eğer fiil zaten geçişli ise (nesne alabiliyorsa) ona gelen "-r, -t, -tır" ekleri fiili ettirgen yapar. Ettirgen fiillerde iş, bir başkasına yaptırılır, bu anlam oldurgana benzer. Yukarıdaki "sildirmek" örneği bir ettirgen fiildir.
- 📌 Bu ekler her zaman düzenli bir kurala göre dağılmaz. Bazen bir fiile hangi ekin geleceği dilin yerleşik kullanımıyla ilgilidir. Örneğin, "öl-dür-" (ölmek fiili -dır eki almış gibi görünse de aslında "-r" ekinin özel bir kullanımıdır).
🎯 Kısa Bir Özet
- ✅ Oldurgan fiil, "yaptırma" anlamı katar.
- ✅ Geçişsiz fiillerden "-r, -t, -tır" ekleriyle türetilir.
- ✅ Cümlede mutlaka bir nesne alır.
- 💡 Pratik yapmak için, "Bu işi kim kime yaptırdı?" sorusunu kendinize sorabilirsiniz!
