Osmanlı İmparatorluğu'nun 1699 Karlofça Antlaşması ile toprak kaybetmeye başlamasından, 1922'de saltanatın kaldırılmasına kadar geçen süreç, tarihçiler tarafından genellikle "Dağılma Dönemi" olarak adlandırılır. Bu dönemde tahta çıkan padişahlar, büyük bir imparatorluğun çöküşünü yavaşlatmaya veya durdurmaya çalışırken, aynı zamanda modernleşme, merkezi otoriteyi koruma ve dış baskılarla mücadele etmek zorunda kaldılar.
Nizam-ı Cedid ordusunu kurarak köklü bir askeri reforma girişti. Ancak, Yeniçeri Ocağı'nın tepkisiyle karşılaştı ve Kabakçı Mustafa İsyanı sonucu tahttan indirilerek öldürüldü. Onun açtığı modernleşme çığırı, dönemin önemli mirasıdır.
III. Selim'in reformlarını geri aldı. Kısa saltanatı, Alemdar Mustafa Paşa'nın desteğiyle tahta çıkan II. Mahmud'un yanında öldürülmesiyle son buldu.
Dağılma sürecinde en radikal adımları atan padişahtır. Vaka-i Hayriye (1826) ile Yeniçeri Ocağı'nı lağvetti. Batılı tarzda bakanlıklar kurdu, kıyafet devrimi yaptı ve merkezi otoriteyi güçlendirmeye çalıştı. Yunanistan'ın bağımsızlığı ve Mısır Valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa isyanı gibi büyük sorunlarla mücadele etmek zorunda kaldı.
Babasının reformlarını sürdürdü. Döneminin en önemli olayı, Tanzimat Fermanı'nı (1839) ilan ederek kanun önünde eşitlik ve mal güvenliği gibi prensipleri getirmesidir. Islahat Fermanı (1856) ve Kırım Savaşı da onun döneminde gerçekleşti.
Donanmaya büyük yatırım yaptı ve Avrupa'ya seyahat eden ilk padişahtı. Ancak, artan dış borçlar ve muhalefet nedeniyle askeri bir darbe ile tahttan indirildi ve şüpheli bir şekilde öldü.
Sadece 93 gün tahtta kaldı. Ruhsal sorunları nedeniyle tahttan indirildi. Saltanatı, Meşrutiyet tartışmalarının zirve yaptığı bir döneme denk geldi.
İlk anayasa olan Kanun-ı Esasi'yi ilan ederek I. Meşrutiyet'i başlattı (1876). 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) sonrası Meclis'i kapatarak İstibdat Dönemi'ni başlattı. 33 yıllık iktidarında demiryolları, okullar ve hastaneler yaptırarak modernleşmeyi sürdürdü, ancak mutlakiyetçi bir yönetim kurdu. 31 Mart Vakası sonrası İttihat ve Terakki tarafından tahttan indirildi.
II. Meşrutiyet döneminde padişah oldu. Yetkileri büyük ölçüde kısıtlanmıştı. İktidar, İttihat ve Terakki Partisi'nin elindeydi. Trablusgarp, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı gibi imparatorluğu tüketen büyük savaşlar onun saltanatında yaşandı.
I. Dünya Savaşı'nın yenilgiyle bitmesi ve imparatorluğun işgaliyle başa çıkmak zorunda kaldı. Kurtuluş Savaşı'nı örgütlemek için Mustafa Kemal Paşa'yı Anadolu'ya gönderdi, ancak daha sonra Milli Mücadele'ye karşı tavır aldı. Saltanatın kaldırılması üzerine ülkeyi terk etti.
Dağılma Dönemi padişahları, bir yandan geleneksel bir imparatorluğun yapılarını korumaya çalışırken, diğer yandan kaçınılmaz görünen modernleşme ve değişim rüzgarlarını yönetmeye çalıştılar. Her biri, Osmanlı'nın son sayfalarını yazarken, modern Türkiye'nin doğuşuna giden yolu hazırlayan karmaşık bir miras bıraktı.
