Osmanlı İmparatorluğu'nun tarihindeki en önemli dönüm noktalarından biri, devletin bir "imparatorluk"tan bir "cihan devleti" ve İslam dünyasının liderliğine evrilmesidir. Bu köklü değişimin siyasi ve sembolik başlangıcı, Yavuz Sultan Selim'in halifelik unvanını almasıyla gerçekleşmiştir. Peki, bu kritik gelişme nasıl oldu?
Halifelik (hilafet), İslam peygamberi Hz. Muhammed'in vefatından sonra, dini ve siyasi liderlik makamı olarak ortaya çıkmıştır. Halife, "Müminlerin Emiri" olarak kabul edilir ve tüm Sünni Müslümanların manevi önderi konumundadır. Yüzyıllar boyunca bu makam, önce Emeviler ve Abbasiler gibi hanedanların elinde kalmıştır.
Yavuz Sultan Selim, sert mizacı, keskin siyasi dehası ve askeri becerileriyle bilinen bir padişahtı. Tahta çıktığında, doğudaki en büyük tehdit Şii İslam'ın lideri konumundaki Safevi Devleti idi. 1514'te Çaldıran'da Safevileri mağlup ettikten sonra, hedefini bir sonraki büyük güç olan Memlük Sultanlığı'na çevirdi.
Memlükler, o dönemde halifelik makamını sembolik olarak elinde tutuyor, ancak siyasi gücü zayıflamış olan son Abbasî halifelerini Kahire'de barındırıyordu. Yavuz'un 1516-1517 yıllarındaki Mercidabık ve Ridaniye Muharebeleri ile Memlük Devleti'ni tarih sahnesinden silmesi, yalnızca coğrafi bir fetih değil, aynı zamanda İslam dünyasının liderliğinin el değiştirmesi anlamına geliyordu.
Rivayetlere göre, Osmanlı ordusu Kahire'yi fethettikten sonra, son Abbasî halifesi III. Mütevekkil, halifelik unvanını ve önemli kutsal emanetleri (Hz. Muhammed'in hırkası, kılıcı gibi) Yavuz Sultan Selim'e devretti. Bu devir törenle gerçekleşmiş ve Osmanlı padişahları, aynı zamanda "Halife-i Müslimin" sıfatını da resmen kazanmıştır.
Not: Tarihçiler arasında halifeliğin devir şekli ve hukuki boyutu tartışma konusu olsa da, somut sonuç değişmemiştir: 1517'den itibaren İslam dünyasının en güçlü siyasi otoritesi olan Osmanlı Sultanı, aynı zamanda halife olarak kabul görmeye başlamıştır.
Yavuz Sultan Selim'in bu başarısıyla;
Osmanlı'da halife unvanını fiilen ve resmen kullanan ilk padişah, 1517'de Memlükleri yenilgiye uğratıp halifeliği devralan Yavuz Sultan Selim'dir. Bu hamle, Osmanlı'yı bir "cihan devleti" statüsüne taşıyan en önemli adımlardan biridir.
