Programlı öğretim nedir (Skinner)

Question

Programlı öğretim, Amerikalı psikolog B.F. Skinner tarafından davranışçı psikoloji ilkelerine dayanarak geliştirilmiş bir öğretim yöntemidir. Skinner, öğrenmeyi, pekiştireçlerle desteklenen bir dizi küçük ve sistematik adım olarak görür. Bu modele göre karmaşık bir konu, her biri bir öncekinin üzerine inşa edilen ve anında geri bildirim sağlayan basit birimlere ayrılır. Öğrenci, bir bilgiyi veya soruyu içeren bir çerçeve (frame) ile karşılaşır, bir yanıt verir ve hemen doğru cevabı görerek davranışını pekiştirir. Bu süreç, öğrencinin kendi hızında ilerlemesine olanak tanır ve hatanın en aza indirilmesini hedefler.

Skinner'ın programlı öğretiminin temel amacı, bireyselleştirilmiş öğrenme süreci sağlamak ve öğrenciyi aktif katılıma teşvik etmektir. Bu yöntem, makine öğretimi ve daha sonra bilgisayar destekli öğretimin öncüsü olarak kabul edilir. Programlı öğretimin en belirgin özellikleri; konunun küçük adımlara bölünmesi, öğrencinin etkin katılımının sağlanması, anında geri bildirim verilmesi, bireysel hıza olanak tanınması ve her adımın başarısının test edilerek pekiştirilmesidir. Günümüzde, bu ilkeler çevrimiçi öğrenme platformları, dil öğrenme uygulamaları ve etkileşimli eğitim yazılımlarının tasarımında hala etkili bir şekilde kullanılmaktadır.

Answer 1

📚 Programlı Öğretim Nedir? (Skinner)

Programlı öğretim, Amerikalı psikolog B.F. Skinner tarafından 1950'li yıllarda geliştirilmiş bir öğretim yöntemidir. 🧠 Skinner'ın edimsel (operant) koşullanma ilkelerine dayanan bu yaklaşım, öğrenmenin bireysel hızda, küçük adımlarla ve sürekli pekiştirme yoluyla gerçekleşmesi gerektiğini savunur.

🎯 Temel İlkeleri

Programlı öğretimin dayandığı dört temel ilke vardır:

• ✅ Küçük Adımlar İlkesi: Öğrenilecek içerik, birbirini takip eden ve anlaşılması kolay küçük birimlere ayrılır. Bu, öğrencinin karmaşık bilgileri sindirerek ilerlemesini sağlar.
• ✅ Etkin Katılım İlkesi: Öğrenci, her bir adımda sorulan sorulara cevap vererek öğrenme sürecine aktif olarak katılır. Sadece okuyarak değil, yaparak öğrenir.
• ✅ Anında Düzeltme (Geri Bildirim): Öğrenci soruya cevap verdikten hemen sonra doğru cevabı görür. Bu, doğru davranışı anında pekiştirir ve yanlışları düzeltme fırsatı verir.
• ✅ Bireysel Hız İlkesi: Her öğrenci, kendi öğrenme hızına göre ilerler. Kimse diğerinin gerisinde kalma veya önüne geçilme baskısı hissetmez.

➡️ Nasıl İşler?

Programlı öğretim genellikle bir "programlı kitap" veya yazılım aracılığıyla uygulanır. Süreç şu şekilde işler:

• 1️⃣ Öğrenciye küçük bir bilgi parçası (çerçeve) sunulur.
• 2️⃣ Bu bilgiyle ilgili, boşluk doldurma veya çoktan seçmeli gibi basit bir soru sorulur.
• 3️⃣ Öğrenci cevabını verir.
• 4️⃣ Hemen ardından doğru cevap gösterilir. Öğrenci kendi cevabıyla karşılaştırır.
• 5️⃣ Doğru cevap verirse bir sonraki çerçeveye (bilgi adımına) geçer. Bu, bir ödül (pekiştireç) görevi görür.

💡 Örnek Bir Uygulama

Çerçeve 1: Programlı öğretimin kurucusu ______'dir.
Cevabınız: Skinner
Doğru Cevap: Skinner ✅

Çerçeve 2: Skinner'ın teorisi, öğrenmeyi pekiştirme yoluyla şekillendirmeye dayanır ve bu sürece ______ koşullanma denir.
Cevabınız: Edimsel
Doğru Cevap: Edimsel ✅

🔄 Doğrusal ve Dallara Ayrılan Programlar

Programlı öğretim iki ana türde olabilir:

• 📏 Doğrusal Program: Tüm öğrenciler aynı sırayla tüm çerçeveleri tamamlar. Herkes aynı yoldan ilerler.
• 🌿 Dallara Ayrılan Program: Öğrencinin verdiği cevaplara göre yol değişir. Bir soruyu yanlış cevaplayan öğrenci, o konuyu tekrar eden ek çerçevelere yönlendirilir. Doğru cevaplayan ise bir sonraki ana konuya geçer.

✨ Avantajları ve Sınırlılıkları

👍 Avantajları

• ✔️ Bireysel öğrenme hızına olanak tanır.
• ✔️ Anında geri bildirim motivasyonu artırır.
• ✔️ Küçük adımlar öğrenmeyi kolaylaştırır.
• ✔️ Öğrenci merkezlidir.

👎 Sınırlılıkları

• ❌ Yaratıcı düşünce ve sosyal etkileşimi teşvik etmeyebilir.
• ❌ Hazırlanması zaman alıcı ve maliyetli olabilir.
• ❌ Tüm konular bu yöntemle etkili bir şekilde öğretilemeyebilir (örneğin, tartışma gerektiren konular).

Günümüzde, programlı öğretimin ilkeleri birçok e-öğrenme (online learning) yazılımında, etkileşimli uygulamalarda ve oyun tabanlı öğrenme platformlarında hala etkin bir şekilde kullanılmaktadır. 🖥️