I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu, üç kıtaya yayılmış geniş topraklarını korumak için birden fazla cephede mücadele etmek zorunda kaldı. Bu cephelerden bazıları tamamen savunma amaçlıydı ve imparatorluğun kalbi olan Anadolu'yu korumayı hedefliyordu. Çanakkale, Irak, Suriye-Filistin ve Hicaz-Yemen cepheleri, savaşın kaderini belirleyen ve Türk askerinin destansı direnişini gösteren ana savunma hatları oldu.
🎯 Amaç: İtilaf Devletleri'nin İstanbul'u ele geçirip Osmanlı'yı savaş dışı bırakma, Rusya'ya yardım ulaştırma planını engellemek.
🛡️ Savunma Stratejisi: Deniz ve kara savaşlarının iç içe geçtiği bu cephede, General Liman von Sanders komutasındaki Osmanlı kuvvetleri, Mustafa Kemal (Atatürk) gibi komutanların önderliğinde düşman çıkarmalarını kıyıda karşılayarak ve siper savaşlarıyla ilerlemeyi durdurma taktiği izledi.
📌 Sonuç: Tarihin en kanlı çatışmalarından biri oldu. İtilaf güçleri ağır kayıplar vererek geri çekildi. Osmanlı'nın zaferi, savaşın en az iki yıl uzamasına ve milli bilincin güçlenmesine neden oldu.
🎯 Amaç: İngilizlerin Basra Körfezi'nden kuzeye ilerleyip petrol yataklarını ele geçirme ve Osmanlı'yı Hindistan yolu üzerinden tehdit etme planını durdurmak.
🛡️ Savunma Stratejisi: Başlangıçta Kut'ül Amare'de (1916) kuşatma harekatı ile büyük bir zafer kazanıldı. Ancak takviye alan İngiliz kuvvetleri karşısında, ikmal hatlarının uzunluğu ve kaynak yetersizliği nedeniyle aşamalı bir savunma ve geri çekilme politikası izlendi.
📌 Sonuç: Başarılı savunma direnişine rağmen, 1918'de İngilizler Bağdat'ı ve Musul'u işgal etti. Cephe, Osmanlı'nın kaynak sıkıntısını açıkça ortaya koydu.
🎯 Amaç: Sina Yarımadası üzerinden Mısır'dan gelen İngiliz saldırılarını durdurmak ve Süveyş Kanalı'nı kontrol altına almak (taarruz), daha sonra ise Kudüs ve Suriye'yi savunmak.
🛡️ Savunma Stratejisi: Kanal harekâtları başarısız olduktan sonra, Gazze savunmaları ile İngiliz ilerleyişi yavaşlatılmaya çalışıldı. General Falkenhayn ve sonrasında Mustafa Kemal Paşa komutasında, düzenli geri çekilme ve vur-kaç taktikleri uygulandı. Ancak Arap isyanı lojistiği zayıflattı.
📌 Sonuç: İngilizlerin üstün motorize kuvvetleri ve Arap isyanı desteği karşısında cephe çöktü. Şam ve Halep kaybedildi. Bu cephedeki yenilgi, Osmanlı'nın savaşı kaybedeceğinin kesin işareti oldu.
🎯 Amaç: Kutsal şehirleri (Mekke, Medine) korumak ve İngiliz destekli Arap isyanını bastırmak.
🛡️ Savunma Stratejisi: Fahreddin Paşa (Medine) gibi komutanların önderliğinde, son derece elverişsiz çöl koşullarında, ikmal hatları kesilmiş halde kalelere ve mevzilere dayalı bir direniş sergilendi. Amacı düşmanı oyalamak ve mümkün olduğunca çok kuvveti bölgede tutmaktı.
📌 Sonuç: Destansı bir savunma örneği gösterilmesine rağmen, coğrafi izolasyon, isyan ve lojistik imkânsızlıklar nedeniyle Hicaz kaybedildi. Yemen'deki direniş ise savaştan sonra bile devam etti.
🔍 Genel Değerlendirme: Osmanlı İmparatorluğu, sınırlı kaynaklarıyla devasa bir coğrafyayı savunmaya çalıştı. Çanakkale dışındaki cephelerde, modern silahlar, motorize ulaşım, deniz hakimiyeti ve sömürge kaynakları bakımından üstün olan İtilaf güçleri karşısında, lojistik ve ikmal sorunları, bazı bölgelerdeki yerel isyanlar ve komuta kademesindeki uyumsuzluklar nedeniyle savunma hatları tutturulamadı. Ancak bu cephelerde gösterilen insanüstü direniş ve fedakarlık, Türk askeri tarihine altın harflerle yazıldı.
