Şiirde anlam bütünlüğü taşıyan en küçük dize kümesine nazım birimi denir. Bir şiirin yapısını oluşturan temel unsurlardan biridir ve şiirin ahengini, ritmini belirlemede önemli rol oynar. Nazım birimi, dize sayısına göre farklı isimler alır ve şiirin türünü, temasını etkileyebilir.
Tek satırdan oluşan nazım birimidir. En küçük nazım birimidir ve başlı başına bir anlam ifade edebilir veya bir bütünün parçası olabilir.
Örnek:
"Ben sana mecburum bilemezsin."
İki dizeden oluşan nazım birimidir. Genellikle divan edebiyatında sıklıkla kullanılır. Beyitler kendi içinde anlam bütünlüğüne sahip olabileceği gibi, daha büyük bir anlamın parçası da olabilir.
Örnek:
"Dün geceyle düşümdeydin, yine yüzün ay gibi,
Sabah uyandım ki yoksun, kalbimde bir yangın yeri."
Üç dizeden oluşan nazım birimidir. İtalyan edebiyatında ortaya çıkmıştır ve Dante'nin İlahi Komedya'sında kullanılmıştır. Türk edebiyatında çok yaygın değildir.
Dört dizeden oluşan nazım birimidir. Türk edebiyatında en sık kullanılan nazım birimlerinden biridir. Halk şiirinde ve modern şiirde sıklıkla karşımıza çıkar.
Örnek:
"Gül büyüttüm ellerimle,
Kokladım her nefeste.
Aşkı anlattım dillerimle,
Sevdim seni delicesine."
Dört dizeden fazla dizeden oluşan nazım birimidir. Bentler, dize sayılarına göre farklı isimler alabilirler (beşlik, altılık, yedilik, sekizlik vb.). Genellikle uzun şiirlerde kullanılır ve anlam bütünlüğünü sağlamada önemli bir rol oynar.
Örnek:
(Beşlik)
"Denizler kadar engin,
Gökyüzü kadar sonsuz,
Bir sevda büyüttüm içimde,
Ne kadar anlatsam az,
Sözler kifayetsiz kalır."
