Sosyal öğrenme kuramı (Bandura) nedir

Question

Sosyal öğrenme kuramı, psikolog Albert Bandura tarafından geliştirilen ve bireylerin başkalarını gözlemleyerek, taklit ederek ve model alarak nasıl yeni davranışlar öğrendiğini açıklayan bir teoridir. Klasik ve edimsel koşullanmanın aksine, bu kuram öğrenmenin yalnızca doğrudan deneyimlerle değil, dolaylı yollarla da gerçekleşebileceğini vurgular. Bandura'ya göre, insanlar çevrelerindeki modelleri (ebeveynler, öğretmenler, akranlar, medya figürleri) izleyerek onların davranışlarının sonuçlarını görür ve bu sonuçlara göre kendi davranışlarını şekillendirir. Bu sürece "gözlemleyerek öğrenme" veya "dolaylı öğrenme" adı verilir.

Kuramın en önemli bileşenlerinden biri, bireyin sadece bir davranışı gözlemlemesinin öğrenmek için yeterli olmadığını öne süren "dikkat, hatırda tutma, tekrar oluşturma ve güdülenme" süreçleridir. Kişi önce modele dikkat etmeli, ardından gözlemlediği bilgiyi zihninde saklamalı, bu davranışı fiziksel olarak tekrar edebilmeli ve son olarak da bunu yapmaya motive olmalıdır. Bandura'nın ünlü "Bobo Doll" deneyi, çocukların agresif davranışları nasıl model aldığını göstermiş ve kuramı desteklemiştir. Sosyal öğrenme kuramı, eğitimden pazarlamaya kadar birçok alanda, davranış değişikliğinin ve bilgi aktarımının nasıl gerçekleştiğini anlamak için temel bir çerçeve sunar.

Answer 1

🧠 Sosyal Öğrenme Kuramı (Bandura)

Sosyal öğrenme kuramı, Albert Bandura tarafından geliştirilen ve bireylerin başkalarını gözlemleyerek, taklit ederek ve model alarak nasıl öğrendiklerini açıklayan bir psikolojik kuramdır. Bu kuram, öğrenmenin sadece doğrudan deneyimlerle değil, aynı zamanda dolaylı deneyimlerle de gerçekleşebileceğini vurgular.

🎯 Temel Prensip: Gözlemsel Öğrenme

Bandura'ya göre, insanlar çevrelerindeki diğer insanları (modelleri) gözlemleyerek yeni davranışlar öğrenirler. Bu sürece gözlemsel öğrenme veya model alma denir. Bir davranışın öğrenilmesi için kişinin o davranışı mutlaka kendisi yapması gerekmez.

📝 Gözlemsel Öğrenmenin Dört Aşaması

• 👀 Dikkat Etme: Öğrenen kişi, modelin davranışlarına ve sonuçlarına dikkatini verir. Dikkat ne kadar fazlaysa öğrenme o kadar etkili olur.
• 💾 Hatırda Tutma: Gözlemlenen davranış, zihinsel olarak (görsel veya sözel sembollerle) kodlanır ve hafızada saklanır.
• ⚙️ Davranışı Ortaya Çıkarma: Birey, hafızasında sakladığı davranışı uygun bir zamanda fiziksel olarak tekrar eder (taklit eder).
• 🎪 Güdülenme ve Pekiştirme: Birey, model alınan davranışı sergilemek için bir güdüye (motivasyona) ihtiyaç duyar. Modelin davranışının pekiştirildiğini görmek (örneğin ödüllendirildiğini), bireyin o davranışı sergileme olasılığını artırır.

💡 Önemli Kavramlar

• Dolaylı Pekiştirme: 👥 Bir modelin davranışının ödüllendirildiğini gözlemleyen birey, aynı davranışı sergileme eğiliminde olur.
• Dolaylı Ceza: 🚫 Bir modelin davranışının cezalandırıldığını gözlemleyen birey, o davranışı sergilemekten kaçınır.
• Sembolleştirme Kapasitesi: 🧩 İnsanlar, deneyimlerini zihinsel imgeler veya sözel semboller halinde kodlayarak ileride kullanmak üzere saklarlar.
• Öz Yeterlilik: 💪 Bireyin, belirli bir görevi başarıyla yerine getirebileceğine dair inancıdır. Bu inanç, öğrenme ve performans üzerinde çok güçlü bir etkiye sahiptir.

🧪 Ünlü "Bobo Doll" Deneyi

Bandura'nın bu kuramı desteklemek için yaptığı ünlü deneyde, çocuklar bir yetişkinin oyuncak bir bebeğe (Bobo Doll) vurduğunu, tekme attığını ve ona bağırdığını izlemiştir. Daha sonra bu çocuklar aynı odaya alındığında, yetişkinin sergilediği saldırgan davranışları aynen taklit etmişlerdir. Bu deney, davranışların gözlem yoluyla nasıl öğrenildiğini açıkça göstermiştir.

🌍 Eğitim ve Günlük Yaşam için Çıkarımlar

• 📚 Eğitimde öğretmenler ve akranlar güçlü birer modeldir.
• 👨‍👩‍👧‍👦 Aile içinde ebeveynlerin davranışları çocuklar tarafından modellenir.
• 📺 Medya ve sosyal medyadaki karakterler, izleyiciler üzerinde güçlü bir model etkisi yaratabilir.
• 💼 İş yerinde yeni çalışanlar, tecrübeli çalışanları gözlemleyerek işlerini öğrenir.

Sonuç olarak, Sosyal Öğrenme Kuramı, öğrenmenin sosyal bir bağlamda ve kişiler arası etkileşimle gerçekleşen aktif bir süreç olduğunu gösterir. 🎓