# 📘 Ders Notu: Tekli, İkili ve Üçlü Bağlarda Sigma (σ) ve Pi (π) Sayısı
🔬 Giriş: Bağların Doğası
Kovalent bağlar, atomlar arasında elektron paylaşımı ile oluşur. Bu bağlar, elektron bulutlarının örtüşme şekline göre sigma (σ) ve pi (π) olarak ikiye ayrılır. Bu ders notunda, tekli, ikili ve üçlü bağlardaki sigma ve pi sayılarını öğreneceğiz.
⚛️ Temel Tanımlar
1. Sigma (σ) Bağı
- 📏 Tanım: İki atomun bağ ekseni boyunca (uç uca) örtüşmesiyle oluşan bağdır.
- 🌀 Örtüşme Türü: s-s, s-p veya p-p orbitallerinin uç uca örtüşmesi.
- ✨ Özellikler: Serbestçe dönebilir, güçlü bağdır, ilk bağ her zaman sigma'dır.
2. Pi (π) Bağı
- 📐 Tanım: İki atomun bağ eksenine paralel (yanal) örtüşmesiyle oluşan bağdır.
- 🌀 Örtüşme Türü: p-p orbitallerinin yanal örtüşmesi (bazen d-d).
- ✨ Özellikler: Dönme serbestisi yoktur, sigma bağından daha zayıftır, ikinci ve üçüncü bağlar pi bağı olarak eklenir.
🔗 Bağ Türlerine Göre Sigma ve Pi Dağılımı
🎯 1. Tekli Bağ (Örnek: H-H, C-C)
- Toplam Bağ Sayısı: 1
- Sigma (σ) Sayısı: 1
- Pi (π) Sayısı: 0
- 📝 Formül: Tekli bağ = 1σ + 0π
- 💡 Açıklama: Tekli bağlar sadece bir sigma bağından oluşur. Örneğin, etan (C₂H₆)'daki C-C bağı.
🎯 2. İkili Bağ (Örnek: O=O, C=C)
- Toplam Bağ Sayısı: 2
- Sigma (σ) Sayısı: 1
- Pi (π) Sayısı: 1
- 📝 Formül: İkili bağ = 1σ + 1π
- 💡 Açıklama: İlk bağ sigma, ikinci eklenen bağ ise pi'dir. Örneğin, etilen (C₂H₄)'deki C=C bağı.
🎯 3. Üçlü Bağ (Örnek: N≡N, C≡C)
- Toplam Bağ Sayısı: 3
- Sigma (σ) Sayısı: 1
- Pi (π) Sayısı: 2
- 📝 Formül: Üçlü bağ = 1σ + 2π
- 💡 Açıklama: Bir sigma ve iki adet pi bağı içerir. İki pi bağı birbirine dik düzlemlerdedir. Örneğin, asetilen (C₂H₂)'deki C≡C bağı.
📊 Özet Tablosu
| Bağ Türü |
Gösterim |
Toplam Bağ |
Sigma (σ) |
Pi (π) |
Genel Formül |
| Tekli Bağ |
A - B |
1 |
1 |
0 |
1σ |
| İkili Bağ |
A = B |
2 |
1 |
1 |
1σ + 1π |
| Üçlü Bağ |
A ≡ B |
3 |
1 |
2 |
1σ + 2π |
🧪 Önemli Kurallar ve Uyarılar
- ⚠️ Kural 1: İki atom arasında her zaman bir tane sigma bağı bulunur. Fazlası olamaz.
- ⚠️ Kural 2: Pi bağı asla tek başına bulunmaz. Her zaman bir sigma bağına "ek bağ" olarak gelir.
- ⚠️ Kural 3: Toplam bağ sayısı = Sigma sayısı + Pi sayısı eşitliği her zaman geçerlidir.
- 🔍 Uygulama: Bir moleküldeki toplam sigma ve pi bağlarını saymak için tüm bağları tek tek bu kurallara göre değerlendirin.
✅ Alıştırma Sorusu
Soru: Aşağıdaki molekülde toplam kaç sigma (σ) ve kaç pi (π) bağı vardır?
H₂C=CH-CH=CH₂ (1,3-Bütadien)
İpucu: Her karbon-karbon bağını tekli (= 1σ) veya ikili (= 1σ + 1π) olarak düşünün. Karbon-hidrojen bağları ise her zaman tekli bağdır (1σ).
📚 Sonuç
Kovalent bağların niteliğini anlamak, moleküllerin geometrisini, reaktivitesini ve kararlılığını kavramak için çok önemlidir. Tekli bağlar sadece sigma, ikili bağlar bir sigma bir pi, üçlü bağlar ise bir sigma iki pi bağı içerir. Bu temel kuralı unutmayın!
