Anadolu'nun siyasi ve kültürel tarihinde dönüm noktası olan önemli kararlardan biri, Türkçenin resmi dil olarak kabul edilmesidir. Bu karar, Anadolu Selçuklu Devleti'nin dağılma sürecinde ortaya çıkan beyliklerden biri olan Karamanoğulları Beyliği tarafından alınmıştır. Peki bu karar neden bu kadar önemliydi ve hangi şartlar altında alındı? Gelin, bu tarihi olayı birlikte inceleyelim.
Karamanoğulları, 13. yüzyılın ortalarında (yaklaşık 1250'lerde) Anadolu'da kurulan bir Türkmen beyliğidir. Kurucusu Kerimeddin Karaman Bey'dir. Beylik, özellikle Konya, Karaman, Ermenek ve çevresinde hüküm sürmüş, güçlü bir yapıya sahip olmuş ve Osmanlı Devleti'nin en ciddi rakiplerinden biri haline gelmiştir.
Beyliğin en önemli özelliklerinden biri, Oğuz Türklerinin salur boyuna mensup olmaları ve Türkçeye büyük önem vermeleriydi. Bu dönemde devlet işlerinde, edebiyatta ve bilimde genellikle Arapça ve Farsça kullanılıyordu. Karamanoğulları ise bu geleneği kırarak millî bir kimlik inşasına girişti.
Türkçenin resmi dil ilan edilmesi, Karamanoğlu Mehmed Bey döneminde gerçekleşmiştir. Mehmed Bey, 1277 yılında Konya'yı ele geçirdikten sonra çok önemli bir ferman yayınlamıştır. Bu fermanda yer alan en çarpıcı madde şuydu:
"Şimden gerü hiç kimesne kapuda ve dîvânda ve mecâlis ve seyrânda Türkî dilinden gayrı dil söylemeye."
Yani, "Bundan sonra hiç kimse sarayda, divanda, meclislerde ve sokakta Türkçeden başka dil konuşmayacak." anlamına gelmektedir.
Bu karar, sadece idari bir değişiklik değil, aynı zamanda siyasi ve kültürel bir manifestoydu. İşte bu fermanın önemini ortaya koyan noktalar:
Anadolu'da Türkçe, ilk kez bu kadar net ve resmi bir şekilde devlet dili olarak kabul edildi. Bu, Türkçenin itibarını artırdı ve gelecek nesiller için bir dil bilinci oluşturdu.
O dönemde Anadolu, Moğol İlhanlı Devleti'nin etkisi altındaydı. Mehmed Bey'in bu kararı, siyasi anlamda bir bağımsızlık bildirgesi gibiydi. Türkçeyi yüceltmek, Moğol kültürel hegemonyasına bir tepkiydi.
Bu ferman, Türkçe eser verilmesi için uygun ortamı hazırladı. Yunus Emre gibi şairlerin Türkçe şiirler yazmasında, Anadolu'da Türkçe edebiyatın gelişmesinde dolaylı da olsa etkisi olduğu düşünülmektedir.
Karamanoğulları, Osmanlı Devleti'ne karşı "Türkçenin ve Türk geleneğinin asıl koruyucusu" olduğunu vurgulamak için bu kararı sık sık gündeme getirmiştir. Bu, beylikler arasındaki rekabette önemli bir propaganda aracı olmuştur.
Karamanoğulları'nın bu tarihi kararı, günümüzde hala anılmakta ve Türk Dil Bayramı olarak kutlanmaktadır. Her yıl 13 Mayıs tarihi, dilimizin resmiyet kazanmasının yıl dönümü olarak çeşitli etkinliklerle hatırlanır. Karaman ilinde yapılan törenlerle bu miras yaşatılır.
Sonuç olarak, Türkçeyi resmi dil ilan eden beylik Karamanoğulları Beyliği'dir ve bu karar, Türk dili ve kültür tarihinde bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Bu küçük ama kararlı beylik, Anadolu'nun Türkleşme ve Müslümanlaşma sürecinde dil bağımsızlığının temel taşını döşeyerek unutulmaz bir iz bırakmıştır.
📖 Karamanoğlu Mehmed Bey'in bu cesur adımı, bize dilin bir iletişim aracı olmanın ötesinde, milli kimliğin, bağımsızlığın ve kültürel sürekliliğin en güçlü temsilcisi olduğunu hatırlatır.
