Türklerin Kullandığı Takvimler
Tarih boyunca Türkler, farklı kültürlerle etkileşimleri, din değişiklikleri ve ihtiyaçları doğrultusunda çeşitli takvim sistemleri kullanmışlardır. Bu takvimler, Türklerin yaşam tarzını, inanç sistemlerini ve devlet yönetim anlayışını yansıtır.
1. 12 Hayvanlı Türk Takvimi
Bu, Türklerin İslamiyet'ten önce kullandıkları en eski ve en özgün takvimlerden biridir.
- Kökeni: Göktürkler ve Uygur Türkleri döneminde yaygın olarak kullanılmıştır.
- İşleyişi: Güneş yılı esasına dayanır. Bir yıl 365 gün 5 saattir ve 12 aya bölünmüştür. Her ay, bir hayvanın adıyla anılır.
- Hayvan Çevrimi: Sıçan, Sığır, Pars, Tavşan, Ejderha, Yılan, At, Koyun, Maymun, Tavuk, Köpek, Domuz.
- Özelliği: Her 12 yıl bir "devir" olarak kabul edilir ve kişinin doğduğu yılın hayvanı, onun kişiliği hakkında bilgi verdiğine inanılırdı.
2. Hicri Takvim (Ay Yılı Esaslı)
Türklerin Müslüman olmalarından sonra benimsedikleri ve uzun yüzyıllar boyunca kullandıkları dini takvimdir.
- Kökeni: Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicret ettiği yılı (Miladi 622) başlangıç kabul eder.
- İşleyişi: Ay yılı esasına dayanır. Bir yıl 354 veya 355 gündür. Bu nedenle Hicri takvim, Güneş yılı esaslı takvimlerden her yıl yaklaşık 11 gün daha kısadır.
- Kullanımı: Özellikle dini gün ve bayramların (Ramazan, Kurban Bayramı) belirlenmesinde kullanılır. Osmanlı Devleti'nin resmi takvimiydi.
3. Celali Takvim
Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah'ın isteği üzerine hazırlanmış, bilimsel bir takvimdir.
- Kökeni: 1079 yılında Ömer Hayyam başkanlığındaki bir komisyon tarafından düzenlenmiştir.
- İşleyişi: Güneş yılı esasına dayanır. Gregoryen takviminden (Miladi takvim) daha hassastır. Yılbaşı, Nevruz (21 Mart) olarak kabul edilmiştir.
- Önemi: Tarım ve vergi toplama işlerindeki aksaklıkları gidermek için hazırlanmış pratik bir takvimdir.
4. Rumi Takvim (Mali Takvim)
Osmanlı Devleti'nde resmi işlerde ve maliyede Hicri takvimle yaşanan karışıklıkları gidermek için kullanılmaya başlanmıştır.
- Kökeni: 1676'da kullanıma girmiş, 1840'ta tam olarak resmiyet kazanmıştır.
- İşleyişi: Temelde Güneş yılı esasına dayanır, ancak başlangıç yılı Hicret'tir (Miladi 622). Yılbaşı Mart ayıdır.
- Kullanım Amacı: Hicri takvim ile Güneş yılı arasındaki 11 günlük farktan dolayı mali işlerde (vergi toplama, maaş ödeme vb.) oluşan kaymaları önlemekti.
5. Miladi Takvim
Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra modernleşme ve uluslararası ticaret ile uyum sağlamak amacıyla benimsenmiştir.
- Kökeni: Hz. İsa'nın doğumunu başlangıç (0) kabul eder. Gregoryen takvimi olarak da bilinir.
- İşleyişi: Güneş yılı esasına dayanır. Bir yıl 365 gün 6 saattir.
- Türkiye'de Kabulü: 26 Aralık 1925 tarihli kanunla resmen kabul edilmiş ve 1 Ocak 1926'dan itibaren kullanıma girmiştir.
Özetle, Türkler tarihsel süreçte kendi özgün takvimleri olan 12 Hayvanlı Türk Takvimi'ni kullanmış, İslamiyet'i kabul etmeleriyle Hicri Takvim'e geçmiş, mali ve idari düzenlemeler için Celali ve Rumi Takvim'leri geliştirmiş ve nihayetinde modern dünyayla entegrasyon için Miladi Takvim'i benimsemişlerdir.
