📜 Tuyuğ Nedir?
Tuyuğ, klasik Türk edebiyatına özgü bir nazım şeklidir. Özellikle Divan Edebiyatı'nda kullanılmış olan tuyuğ, daha çok Çağatay ve Azeri sahası şairleri tarafından tercih edilmiştir. Kısa ve öz bir yapıya sahip olmasına rağmen derin anlamlar taşıyabilen bir şiir türüdür.
🎯 Tuyuğ'un Özellikleri
- ✅ Bent Sayısı: Tek dörtlükten (dört mısradan) oluşur.
- ✅ Kafiye Düzeni: Mani tipi kafiye olarak da bilinen "aaxa" şeklindedir. Yani birinci, ikinci ve dördüncü mısralar birbiriyle kafiyeli, üçüncü mısra ise serbesttir.
- ✅ Ölçü: Aruz ölçüsüyle yazılır. Genellikle "fâilâtün / fâilâtün / fâilün" kalıbı kullanılır.
- ✅ Konu: Çoğunlukla aşk, şarap, felsefi düşünceler ve özlü sözler (hikmet) işlenir.
- ✅ Dil: Ağırlıklı olarak Türkçe yazılmıştır, bu yönüyle diğer Arapça ve Farsça ağırlıklı nazım şekillerinden ayrılır.
✍️ Tuyuğ'un Yapısı
Kafiye şeması şu şekildedir:
- ➡️ 1. Mısra: a
- ➡️ 2. Mısra: a
- ➡️ 3. Mısra: x (Serbest)
- ➡️ 4. Mısra: a
👤 Önemli Temsilcileri
- 📌 Kadı Burhaneddin: Tuyuğ denilince akla gelen en önemli isimdir. Tuyuğlarıyla ünlüdür.
- 📌 Ali Şir Nevai: Çağatay sahasının büyük şairi, tuyuğ türünün gelişimine katkıda bulunmuştur.
- 📌 Nesimi
🆚 Tuyuğ ve Rubai Arasındaki Fark
İkisi de dörtlük olduğu için sıklıkla karıştırılır. Ancak önemli farklar vardır:
- 💡 Tuyuğ Türklerin yarattığı bir nazım biçimiyken, Rubai İran (Fars) edebiyatından gelmiştir.
- 💡 Tuyuğ "aaxa" kafiye düzenine sahipken, Rubai "aaxa" veya "aaaa" kafiye düzenine sahip olabilir.
- 💡 Tuyuğ daha çok hikmetli, felsefi söyleyişler için kullanılırken, Rubai'nin konusu daha geniştir.
📖 Örnek Bir Tuyuğ
Kadı Burhaneddin'e ait bir tuyuğ:
Benüm bünyâdumı yıkdı harâb itdi beni
Bu cihânun vefâsı yok, fenâ kıldı beni
Ne müşkil derdüm oldı kim ol âfet soramaz
Anı kim, gönlümün evi yıkılmışdır sanur
Açıklama: Bu dörtlükte şair, dünyanın vefasız olduğundan ve sevgilinin kendisini harap ettiğinden yakınmaktadır. Kafiye düzeni "aaxa" şeklindedir.
